Poznajcie miejsce, z którym związane są najsłynniejsze mity starożytnych Aten, największe święta religijne, najwcześniejsze kulty i kilka decydujących wydarzeń w historii jednej z najsłynniejszych starożytnych cywilizacji.
Akropol ateński jest jednym z najważniejszych zabytków kultury starożytnej na świecie. Dominujące 157 m nad grecką stolicą wzgórze Akropolu od wieków stanowi symbol potęgi antycznej Grecji. W skład Akropolu wchodzi wiele lepiej lub gorzej zachowanych budowli, reprezentujących różne porządki i style sztuki klasycznej. Każda z tych struktur stoi w harmonii z ich naturalnym otoczeniem, a wszystkie razem wspólnie tworzą lustro, które odzwierciedla życie, jakie toczyło się tam tysiące lat temu.
Czym jest Akropol?
Nazwa „akropol” to połączenie słów akros, z greckiego „najwyższy”, i pólis – czyli „miasto”. Łatwo więc wywnioskować, że w czasach starożytnej Grecji właśnie tego określenia używano, by odnieść się do najwyżej położonej części miasta. Nie była to jednak dzielnica podobna do innych, a miejsce w którym zgromadzone były zwykle świątynie i pałace.
Zamiast funkcji mieszkalnej, akropol służył głównie w celach publicznych i reprezentacyjnych oraz wychodził naprzeciw potrzebom kultu religijnego. Pierwsze akropole pojawiły się na mapie Grecji w drugiej połowie II wieku p.n.e i choć najsłynniejszym akropolem jest oczywiście ten ateński, nie jest to jedyny jakim pochwalić się mogą Grecy. Inne znane akropole znajdują się między innymi w Mykenach, Tebach czy Koryncie.
Historia świętego wzgórza Aten
Dzieje życia na najsłynniejszym ateńskim wzgórzu wcale nie zaczęły się od świątyń. Najwcześniejsze odnalezione dowody zamieszkiwania tych terenów pochodzą jeszcze z okresu środkowego neolitu. W XIII wieku p.n.e. wokół istniejącej tam osady zbudowano mur obronny, głównie dlatego, że służyła ona jako siedziba lokalnego władcy.
Jednak to dopiero w VIII wieku p.n.e. wzgórze zapełniło się świątyniami i stało się popularnym miejscem kultu bogini Ateny. Sanktuarium kwitło, ale za najważniejszy okres jego rozwoju uważa się czas panowania Peryklesa, który zainicjował ambitny projekt budowlany, trwający przez całą drugą połowę V wieku p.n.e. To właśnie wtedy na Akropolu powstały najważniejsze budynki, między innymi Partenon, Erechtejon czy Świątynia Ateny Nike.
W czasach rzymskich prestiż górnego miasta został utrzymany, ale koniec końców przyszedł kres jego świetności. Po ustanowieniu chrześcijaństwa, w VI wieku, świątynie zostały przekształcone w kościoły chrześcijańskie. Erechtejon stał się na przykład kościołem Zbawiciela, a świątynia Ateny Nike – kaplicą. Pod okupacją frankijską (XII-XV wieku) Akropol przekształcony został w rezydencję ich władcy, a w okresie osmańskim (XV- XIX wieku) stacjonował tam garnizon armii tureckiej. Od 1822 roku Akropol znów jest jest w rękach Grecji, a od 1987 roku stanowisko archeologiczne wpisane jest także na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zwiedzanie Akropolu
Na wzgórze Akropolu wejdziecie jedynie od jego zachodniej strony, przekraczając bramę Beule’a lub małe wejście znajdujące się pod świątynią Ateny Nike. A po dotarciu na szczyt górne miasto wprawi Was w niemały zachwyt. Otoczeni przez monumentalne budowle i pozostałości starożytnego życia z pewnością poczujecie się jak po podróży w czasie. Królujący nad całą grecką stolicą Partenon to największa i najważniejsza ze znajdujących się tam budowli, ale nie jedyna, którą uchwycić będzie chcieli w obiektyw aparatu. Co jeszcze tam zobaczycie?
WARTO WIEDZIEĆ: Górujący nad Atenami Partenon niestety bardzo często mylony jest z Panteonem. Faktycznie, podobieństwa ich nazwy nie da się przeoczyć, ale są to oczywiście dwa różne budynki. Partenon to świątynia poświęcona Atenie Dziewicy, inaczej Atenie Partenos, podczas gdy Panteonem określano w starożytności świątynię, w której czczono wszystkich bogów (najsłynniejszym Panteonem jest z pewnością ten w Rzymie).
Propyleje – brama do górnego miasta
Tak niezwykłe miejsce jak ateński Akropol zasługiwało oczywiście na niezwykłe, godne tego miejsca wejście. Po zachodniej stronie wzgórza, dokładnie w tym samym miejscu, w którym wcześniej stała brama mykeńskiej fortyfikacji, wybudowano więc Propyleje. Konstrukcję z marmuru ciężko nazwać po prostu bramą, to raczej wyjątkowe obramowanie świętej strefy Aten.
Jej centralna część wsparta była na sześciu doryckich kolumnach, między którymi stała monumentalna ściana z pięcioma drzwiami. Otaczały je dwa boczne skrzydła, które z uwagi na nierówności terenu umieszczone zostały niżej niż część centralna. Najsłynniejszą częścią bocznych pomieszczeń jest północna Pinakoteka, która według podróżnika Pauzaniasza, który pisał o tym miejscu w II wieku, ozdobiona była licznymi, niezwykle szczegółowymi malowidłami.
Świątynia Ateny Nike
Świątynia Ateny Nike, czy też Ateny Zwycięskiej, stoi na południowym krańcu wzgórza. Budowla sakralna poświęcona najważniejszej bogini Akropolu jest wbrew pozorom niewielka. Obecne klasyczne sanktuarium w stylu jońskim zaprojektowane zostało przez architekta Kallikratesa i zastąpiło poprzednią świątynię poświęconą tej samej bogini. Mimo skromnych rozmiarów przyciąga ona sporo uwagi, głównie dzięki czterem monolitycznym kolumnom znajdującym się po obu krótszych stronach budynku.
Pierwotnie w centralnym pomieszczeniu świątyni znajdował się wyjątkowy posąg Ateny Nike. Bogini zwycięstwa trzymała w prawej ręce owoc granatu, natomiast w lewej – hełm. Oryginalny posąg z czasów archaicznych spłonął w 480 roku p.n.e., jednak po odbudowaniu świątyni, został odtworzony. Co jeszcze zasługuje na chwilę Waszego przystanku? Koniecznie zerknijcie na fryz przedstawiający zgromadzenie bogów olimpijskich oraz wyjątkową balustradę ozdobioną płaskorzeźbami. Najsłynniejszą z ozdób balustrady było przedstawienie Nike rozwiązującej sandał, dziś znajdujące się w Muzeum Akropolu.
Partenon – ku czci Ateny Dziewicy
Na samym szczycie wzgórza króluje Partenon, który z pewnością obił się o uszy większości z Was. Świątynia poświęcona Atenie Partenos uważana jest zarówno za najwspanialszy pod względem koncepcji i wykonania pomnik na Akropolu, jak i najdoskonalszą świątynię dorycką klasycznej starożytności. Świątynia otoczona jest ośmioma kolumnami na każdym z krótkich boków i siedemnastoma kolumnami na długich.
Wnętrze tego cudu architektury jak na tamte czasy było dość innowacyjne. Podwójna kolumnada stanowiła tło dla złotego posągu Ateny Partenos, wykonanego z kości słoniowej. Przedstawiał on boginię w pełnej zbroi niosącą Nike (uosobienie zwycięstwa). Wyjątkową uwagę zwracała ozdobiona czterema jońskimi kolumnami sala zachodnia, w której przechowywano większość skarbów miasta. Ozdobą świątyni były także frontony z marmurowymi posągami, reliefy i wyjątkowy fryz zajmujący górną część ścian.
Partenon utrzymał swoją formę i funkcję aż do V wieku, kiedy to został przekształcony w chrześcijański kościół Matki Boskiej. Pod panowaniem tureckim stał się natomiast meczetem, a w 1687 roku uległ ofiarą bombardowań i w dużej mierze został zniszczony. Niestety na początku XIX wieku zrujnowano go jeszcze bardziej. Lord Elgin zrabował wtedy znaczną część dekoracji rzeźbiarskiej świątyni i sprzedał ją do Muzeum Brytyjskiego, gdzie niektóre z nich można oglądać do dnia dzisiejszego.
CIEKAWOSTKA: Jak cudownie byłoby zobaczyć Partenon w idealnym stanie… Co ciekawe, jest to możliwe! Pełnowymiarowa replika oryginalnej świątyni w Atenach stoi w Nashville, w amerykańskim stanie Tennessee. Powstała ona w 1897 roku z okazji wystawy Tennessee Centennial and International Exposition, a jej wnętrza dostosowano do wystawienia dzieł sztuki.
Erechtejon
Powstały w 406 roku p.n.e. Erechtejon to jońska świątynia położona w północnej części płaskowyżu Akropolu. Jej nazwa to hołd złożony Erechtejosowi, mitycznemu królowi Aten, choć w rzeczywistości czczono w niej Atenę oraz Posejdona. Specyficzny kształt tej budowli to wynik nierównego terenu, na którym jest położona. Wyobraźcie sobie, że różnica między częścią wschodnią i zachodnią wynosi aż trzy metry.
Dawniej wewnątrz znajdował się kultowy posąg Ateny, wykonany z drewna oliwnego, ale dziś niestety zobaczyć go możemy jedynie oczami wyobraźni. W północnym skrzydle koniecznie zwróćcie uwagę na wspaniały przedsionek, natomiast w południowej stronie świątyni znajduje się słynny Prostasis, czyli Ganek Kor – nadziemna część grobowca mitycznego króla Aten Cecropsa. Na pewno zauważycie, że kolumny zastępuje tam sześć kobiecych posągów podtrzymujących dach. Rzeźby, które tam zobaczycie to tylko odlewy, ale te oryginalne wciąż możecie zobaczyć. Pięć z nich znajduje się w Muzeum Akropolu, a kolejny w Muzeum Brytyjskim.
Pozostałe budynki Akropolu
Wiekowej historii i skomplikowanej architektury wszystkich stojących na Akropolu budynków nie sposób opisać w jednym artykule. Pamiętajcie jednak, że opisane wyżej struktury to tylko część skarbów tego wzgórza. W pobliżu świątyni Ateny Nike wciąż zobaczycie na przykład elementy kolumn będących dawniej częścią sanktuarium Afrodyty Pandemos, a naprzeciwko północnego skrzydła Propylejów – cokół Agryppy, który niegdyś wspierał konstrukcję, będącą ofiarą złożoną przez miasto Ateny Markowi Agryppie.
Spacerując wzdłuż południowej ściany muru, zobaczyć też możecie ślady Brauronionu, świątyni poświęconej Artemidzie Brauronii oraz Chalkotheke, budynku, w którym przechowywano wotywne ofiary z brązu. Po północnej stronie wzgórza do zdjęć pozuje natomiast Erechtheion, jońska świątynia Ateny i Posejdona, oraz Arrhephorion, mały kwadratowy budynek, w którym dawniej mieszkały Arrhephoroi, kobiety które tkały szaty na święto upamiętniające narodziny bogini Ateny.
U stóp Akropolu
Waszym celem jest poznanie każdego możliwego zakątka tego wyjątkowego stanowiska archeologicznego? W takim razie dajcie także szansę konstrukcjom znajdującym się u podnóża Akropolu. Prawdopodobnie najbardziej zachwyci Was tam doskonale zachowany Odeon Heroda Attyka. Ta niegdyś zadaszona scena wzniesiona została przez starożytnego myśliciela, by upamiętnić jego ukochaną żonę. Konstrukcja mogła pomieścić nawet 6 tysięcy widzów, którzy udawali się tam, by oglądać przedstawienia i konkursy muzyczne.
Raczej nie przegapicie też widocznych nieco dalej, kolejnych pozostałości po greckim zamiłowaniu do sztuki teatralnej. Teatr Dionizosa choć nie zachował się do dziś w tak dobrym stanie jak Odeon Heroda, niegdyś używany był z taką samą częstotliwością. Mało tego, był to jeden z najważniejszych teatrów i stanowił wzór dla wszystkich skonstruowanych później teatrów greckich. W bezpośrednim sąsiedztwie Teatru Dionizosa znajdował się także Odeon Peryklesa – prawdopodobnie pierwszy zadaszony teatr w starożytności.
Muzeum Akropolu
Jeśli spodobał Wam się spacer po Akropolu ateńskim, warto także rozważyć wizytę w pobliskim Muzeum Akropolu. To miejsce stworzono po to, by wyeksponować ogromną część odnalezionych na wapiennym wzgórzu i u jego podnóża pozostałości po antycznych Grekach. Przejdziecie tam po aż pięciu poziomach, a na trzech z nich spotkacie eksponaty, które zaskoczą Was kolejnymi ciekawostkami ze starożytnego świata. Naprawdę warto zajrzeć do tego miejsca, bo wielu twierdzi, że przechowywane tam dzieła sztuki są równie imponujące (jeśli nie bardziej), co znajdujące się na Akropolu konstrukcje.
Jedną z najbardziej zaskakujących części tej instytucji jest piętro podziemne, na którym znajdują się stanowiska wykopalisk archeologicznych. Aby móc je podziwiać, wcale nie musicie schodzić do podziemi. Zobaczyć je możecie także podczas spaceru po wyższych piętrach, poprzez serię dobrze rozmieszczonych, dużych, szklanych otworów. To świetne urozmaicenie pobytu na przykład na drugim piętrze, na którym znajdziecie przestrzeń dla czytelników, centrum multimedialne, księgarnię oraz klimatyczny taras.
Zwiedzając muzeum, na pewno nie przegapicie znajdującej się na parterze Galerii Zboczy Akropolu. Wyeksponowano tam znaleziska z sanktuariów, które zostały założone na stokach wzniesienia, a także przedmioty, których Ateńczycy używali w życiu codziennym. Dalej trasa zwiedzania przeprowadzi Was przez Galerię Archaiczną, która zaprezentuje Wam zdobiące pierwsze świątynie rzeźby oraz wota ofiarowane przez czcicieli i pielgrzymów (między innymi posągi bogini Ateny, marmurowe płaskorzeźby oraz mniejsze ofiary z brązu i gliny). Wystawa kończy się na trzecim piętrze, w przeszklonej Galerii Partenonu, gdzie Waszym oczom ukażą się rzeźby fryzu Partenonu i płaskorzeźby przedstawiające sceny z mitologii greckiej.
Co warto wiedzieć planując wycieczkę na Akropol?
Bez względu na to, czy wybierzecie standardowe bilety, te z przewodnikiem, dodatkowymi informacjami w formie audio czy z ominięciem kolejki, zarezerwujcie je przez internet (znajdziecie je między innymi tutaj). Oszczędzicie wtedy sporo czasu w kolejce po bilety. Jeśli liczycie też na opcję przyjemniejszą dla portfela, zdecydujcie się na zakup biletu łączonego. Ten specjalny karnet przyda Wam się jeśli w przeciągu 5 dni chcecie zobaczyć nie tylko Akropol, ale także Rzymską i Grecką Agorę, Bibliotekę Hadriana, Świątynię Zeusa czy Liceum Arystotelesa.
Miejcie na uwadze, że szczególnie w miesiącach letnich Akropol jest wyjątkowo oblegany przez turystów, a z nieba często leje się żar. Aby uniknąć zarówno tłumów jak i upałów warto wybrać się na wzgórze w porannych godzinach. To przepis na zwiedzanie z dużo większą przyjemnością. Aby móc podziwiać Partenon czy panoramę Aten ze szczytu wzgórza, trzeba się tam najpierw wspiąć. Dobra wiadomość jest taka, że trasa jest krótka, łatwa i przyjemna, ale lepiej załóżcie wygodne i stabilne buty, bo skały często są bardzo śliskie. Dla osób z niepełnosprawnościami dostępne są też specjalne windy, które wynoszą gości na sam czubek wzgórza.
Informacje praktyczne
- Bilety wstępu na Acropolis najlepiej kupić z wyprzedzeniem. Unikniesz wówczas stania w długiej kolejce oraz ominie Cię ryzyko, że wszystkie bilety zostały wyprzedane.
- Adres: Athens 105 58, Grecja
- Kup bilety na GetYourGuide
Acropolis na mapie
Odkryj pozostałe ciekawe miejsca w Grecji
