Big Ben – Najsłynniejszy zegar na świecie

Spacerując londyńskim Mostem Westminster, raczej nie usłyszymy z niczyjej strony pytania o godzinę. W końcu widoczny tuż obok, ikoniczny Big Ben z pewnością wyznacza czas z dużo większą dokładnością niż zegarek któregokolwiek przechodnia.

Co do samej nazwy dzwonu, istnieje kilka hipotez. Większość źródeł mówi, że pochodzi ona od imienia Sir Benjamina Halla, głównego komisarza nadzorującego budowę podczas zawieszania dzwonu w 1858 roku. Miał to być hołd oddany najważniejszej osobie pracującej przy powstaniu symbolu Londynu. Nie jest to jednak jedyna teoria z jaką można się spotkać. Niektórzy twierdzą, że nazwa upamiętnia żyjącego w II połowie XIX wieku boksera wagi ciężkiej, Benjamina Caunta, który nosił pseudonim Big Ben.

CIEKAWOSTKA: Big Ben od kilku lat ma jeszcze jedną nazwę. 12 września 2012 roku, w 60-lecie panowania Elżbiety II, wieża otrzymała nowe miano. Na cześć ówczesnej królowej oficjalnie nazwano ją Wieżą Elżbiety (Elizabeth Tower) i dziś to właśnie tak najczęściej nazywana jest przez brytyjską rodzinę królewską.

Skąd pomysł na Big Bena?

Podczas wielkiego pożaru w 1834 roku londyński budynek parlamentu został praktycznie doszczętnie zniszczony. Katastrofę przetrwały tylko Westminster Hall oraz kaplica św. Stefana, więc aby jak najszybciej zapewnić izbom nową siedzibę od razu ogłoszono publiczny konkurs na projekt nowego pałacu. Komisja nie miała żadnych wątpliwości i jednogłośnie wybrała propozycję, za którą odpowiedzialny był Charles Barry. Architekt od początku uwzględniał w swoich planach wieżę zegarową, ale początkowo nie miała ona nic wspólnego z kochanym dziś przez cały świat Benem.

Majestat i ogromne znaczenie tego elementu pałacu to zasługa Augustusa Welby’ego Pugina, młodego architekta nadzorującego budowę wieży wraz z Barrym. To on zapewnił głównemu architektowi imponujący „detal”, przyciągający wzrok do jego ogromnego nowego budynku. Niestety Pugin nigdy nie zobaczył ukończonej wieży. Przed jego śmiercią w 1852 roku zostawił list, w którym przyznał, że nigdy nie pracował z takim zapałem jak podczas konstrukcji dzisiejszego londyńskiego symbolu.

Najdokładniejszy zegar na świecie

Ani Berry, ani Pugin nie byli specjalistami od zegarów, więc nie pozostało im nic innego, jak zwrócenie się o pomoc do specjalistów – Edmunda Becketta Denisona oraz królewskiego astronoma George’a Airy’ego. Ten wyjątkowy czasomierz miał być dokładny co do sekundy, nie było tam miejsca na margines błędu. Zaprojektowanie takiego mechanizmu było nie lada wyzwaniem, ale udało się – po dwóch latach tworzenia mechanizmu zegar pomyślnie przeszedł skomplikowane testy, podczas których porównywano jego dokładność z Królewskim Obserwatorium w Greenwich, gdzie znajdowały się najdokładniejsze chronometry w kraju.

Jak stworzono Big Bena?

Problematyczną kwestią był także odlew gigantycznych rozmiarów dzwonu. Pierwszy dzwon powstał w 1856 roku, ale nie przeszedł on pomyślnie testów, dlatego przetopiono go na kolejną, nieco lżejszą formę. Ten wydawał się spełniać oczekiwania, więc wciągnięto go na sam szczyt konstrukcji i zainstalowano. Choć wieża stanęła nad Tamizą już w 1858, zegar Big Ben uruchomiono po raz pierwszy dopiero 11 lipca 1859 roku.

Londyńczykom nie było jednak dane długo cieszyć się z jego dźwięków. Już we wrześniu tego samego roku dzwon pękł, przez co Big Ben zamilkł aż na cztery lata. Na rozwiązanie problemu w końcu wpadł Sir George Airy. Kazał on odwrócić dzwon tak, by nowy, lżejszy młotek uderzał w inną jego część. Z jego polecenia w metalu wycięto też otwór, który zapobiegać miał rozprzestrzenianiu się pęknięcia. I udało się! A szczelina i wycięty kwadracik wciąż widoczne są na powierzchni Big Bena i nie zakłócają miłych dla uszu dźwięków.

Wieża Elżbiety w szczegółach

Wysokość wieży zwanej potocznie Big Benem wynosi 96 m. To odpowiednik 11 pięter, albo, jeśli pomoże Wam to uruchomić wyobraźnię, 21 londyńskich autobusów, ustawionych jeden na drugim. Na szczycie znajdują się 4 tarcze zegarowe o średnicy siedmiu metrów, po jednej na każdej z czterech stron wieży. Gołym okiem ciężko jest to zauważyć, dlatego musicie uwierzyć na słowo, że każda tarcza wykonana jest z 324 kawałków szkła opalowego, umieszczonych w stalowej ramie. Godziny wyznaczają tam rzymskie cyfry, mające aż 60 centymetrów długości. Z zewnątrz tarcze zdobi łaciński napis Domine salvam fac reginam nostram Victoriam primam, co oznacza „Panie zachowaj naszą królową Wiktorię I”.

A co ze słynnymi dzwonami? Na wieży znajduje się nie tylko ukryty pod popularnym pseudonimem olbrzym, ale także cztery inne, mniejsze dzwony. Zdecydowanie mniejsze, bo podczas gdy wielki dzwon Big Ben waży 13,7 tony, drugi najcięższy z nich waży „tylko” 4 tony, a pozostałe nieco ponad 1 tonę. Wszystkie dzwony są zamocowane na stałe i uderzane młotkami z zewnątrz, zamiast kołysać się, jak to bywa w przypadku większości tego typu instrumentów.

CIEKAWOSTKA: Wskazówki godzinowe słynnego londyńskiego czasomierza mają 2,7 m i ważą aż 300 kg każda. Minutowe są trzy razy lżejsze, bo zamiast z metalu wykonane są z blachy miedzianej. Wyliczono, że strzałki pokazujące minuty w ciągu roku pokonują równowartość 190 kilometrów! To odległość podobna do tej, jaką przebędziemy podczas podróży z Warszawy do Białegostoku.

Angielska punktualność

Na dokładność zegara wpływają czynniki zewnętrzne, takie jak wiatr czy intensywne opady, których w Londynie raczej nie da się uniknąć. Ale przecież nie można dopuścić do regularnych opóźnień najsłynniejszego zegara na świecie. Właśnie dlatego Edmund Beckett Denison zaprojektował specjalny mechanizm, który niweluje wpływ tego typu okoliczności na działania Big Bena.

Choć uważa się, że to jeden z najmniej zawodnych zegarów świata, symbol Londynu nie jest nieomylny. Weźmy na przykład rok 1949, kiedy to na minutowej wskazówce zegara usiadło całe stado szpaków, w wyniku czego Big Ben spóźnił się o 41 minut. Brytyjczycy prawdopodobnie nigdy nie zapomną też Sylwestra w 1962 roku, kiedy z powodu obfitych opadów śniegu zegar opóźnił się, a oni rozpoczęli Nowy Rok z 10-minutowym opóźnieniem.

Nie obyło się także bez całkowitych przystanków w funkcjonowaniu zegara. Po raz pierwszy wskazówki zatrzymały się w 1877 roku, aby umożliwić 3-tygodniowy proces czyszczenia mechanizmu. W 1976 roku miała miejsce pierwsza usterka aparatury. W wyniku tej awarii Big Ben milczał od 10 sierpnia aż do 9 maja 1977 roku. W 2005 roku miała natomiast miejsce najdłuższa przerwa konserwacyjna od 22 lat. Zegar zatrzymał się wtedy na około 33 godziny.

Big Ben – ciekawostki i fakty

Tarcza pełna tajemnic

Nie każdy wie, że wokół każdej widniejącej na wieży tarczy zegarowej znajdują się wyjątkowe dla Wielkiej Brytanii symbole. Na wysokim cokole zauważyć można 52 emblematy przedstawiające godła narodowe czterech krajów Wielkiej Brytanii. Zobaczycie tam angielską różę, szkocki oset, irlandzką koniczynę i walijskiego pora. Jeśli się przyjrzycie znajdziecie tam też granat Katarzyny Aragońskiej, pierwszej żony króla Tudorów Henryka VIII oraz kwiat portulaki, symbolizującej obie Izby Parlamentu.

Światło zegarów

W nocy każda z czterech tarcz zegarowych podświetlana jest od środka. Pierwotnie tarcze Big Bena były podświetlane lampami gazowymi tylko podczas posiedzenia Parlamentu. Od 1876 roku światło rozbłyska codziennie, a na początku XX wieku lampy zastąpiły żarówki. Blask zegarów zgasł jedynie podczas II Wojny Światowej, kiedy obawiano się, że ułatwi on nawigację pilotom wrogich bombowców.

3… 2… 1… Szczęśliwego Nowego Roku

Big Ben to nie tylko popularny punkt orientacyjny w Londynie. Budynek stał się także nieodzownym elementem brytyjskiej kultury. W sylwestra 1923 roku BBC World Service po raz pierwszy transmitowało dźwięk dzwonu na żywo. Dziś już żaden Anglik nie wyobraża sobie pożegnania starego roku bez towarzystwa dwunastu uderzeń Big Bena.

Latarnia Ayrton Light

W 1873 roku z inicjatywy Actona Smee Ayrtona, ówczesnego komisarza prac budowlanych, nad dzwonnicą umieszczono latarnię. Ayrton Light, bo tak się ją nazywa, do dziś symbolizuje obrady Izby Gmin, mające miejsce po zmroku. Pierwotnie światło skierowane było jedynie w kierunku Pałacu Buckingham, tak by królowa Wiktoria mogła jednym rzutem oka przez okno sprawdzić, czy trwa zebranie.

Wielki remont wielkiej wieży

W sierpniu 2017 roku rozpoczął się największy jak do tej pory remont Big Bena. Projekt przez pięć lat nie pozwalał rozczarowanym turystom zobaczyć słynnej zegarowej wieży. Podczas prac między innymi odnowiono tarcze zegara, zainstalowano energooszczędne diody i wymieniono aż 700 uszkodzonych elementów kamiennych. Na szczęście prace zostały zakończone w sierpniu 2022 roku, więc już nic nie przeszkodzi Wam w zrobieniu najbardziej instagramowego zdjęcia w Londynie.

Bliskie spotkanie z Big Benem

Będąc w angielskiej stolicy, z pewnością nie przeoczycie dostojnego Big Bena, nawet jeśli spędzacie w mieście jedynie weekend. Jeśli jednak planujecie odkryć Londyn od podszewki, być może zainteresuje Was fakt, że wieżę zegarową zobaczyć można nie tylko od tej najsłynniejszej, zewnętrznej strony. Co zrobić, by wejść do jej wnętrza i poznać sekretne oblicze najsłynniejszego zegara świata? Przede wszystkim musicie mieć ukończone 11 lat i nie mieć problemu z pieszym pokonaniem 334 stopni. To jednak nie jedyne warunki jakie musicie spełnić.

• Przede wszystkim musicie zorganizować tę atrakcję z naprawdę dużym wyprzedzeniem. Bilety ze względu na ograniczoną ilość osób wpuszczanych dziennie na szczyt wieży wyprzedają się bardzo szybko.
• Na teren wieży Big Ben wejdziecie jedynie z przewodnikiem, więc nie ma co liczyć na elastyczne godziny, przystanki w drodze na górę czy spacery według własnego uznania. Wejść musicie o wyznaczonej godzinie i zejść razem z całą grupą po 90 minutach wycieczki.
• We wnętrzu obowiązuje zakaz zarówno konsumpcji, jak i robienia zdjęć czy kręcenia filmów.
• Warto też wiedzieć zawczasu, że podczas zwiedzania doświadcza się wysokiego poziomu hałasu z mechanizmu zegara i dzwonów. Przed wycieczką każdy uczestnik otrzymuje zatyczki do uszu, ale dla szczególnie wrażliwych na dźwięki osób harmider wciąż może być nieprzyjemny. Nie jest to także miejsce dla osób z klaustrofobią, bo klatka schodowa prowadząca na szczyt jest wyjątkowo wąska i stroma.

Co otrzymamy godząc się na wszystkie te warunki? Całkiem długi spacer spiralną klatką schodową doprowadzi Was na szczyt dzwonnicy. Podczas wycieczki specjalista opowie Wam o ostatnim projekcie konserwatorskim zegara i długiej historii wieży. Zobaczyć tam można od wewnątrz mechanizm Big Bena oraz ogromne tarcze zegarowe, a także stanąć obok słynnego na całym świecie dzwonu. Po wizycie w Elizabeth Tower można również zwiedzić średniowieczny Westminster Hall.

Informacje praktyczne

• Bilety wstępu do wnętrza Big Bena najlepiej kupić z wyprzedzeniem. Unikniesz wówczas stania w długiej kolejce oraz ominie Cię ryzyko, że wszystkie bilety zostały wyprzedane.
• Adres: London SW1A 0AA, Wielka Brytania
• Kup bilety na GetYourGuide

Big Ben na mapie

Odkryj pozostałe ciekawe miejsca w Wielkiej Brytanii