Na rozległych wodach Morza Śródziemnego leży Kreta – największa z greckich wysp. Bez wysiłku zaskarbiła sobie ona serca podróżników z całego świata, którzy oprócz rajskich plaż znajdują na niej niezwykłe pozostałości po historii tego miejsca. Oto jedno z nich.
Pałac w Knossos to architektoniczne arcydzieło, pozostawione na wyspie Krecie przez minojską cywilizację. To nie tylko największy, ale także najdłużej zamieszkiwany minojski pałac na Krecie. Leży on około 6 km na południowy wschód od miasta Heraklion, pośród gajów oliwnych, winnic i lasów cyprysowych. Dawniej podobno zamieszkiwał go słynny król Minos oraz znany z greckiego mitu Minotaur. Dziś nie zamieszkuje go już nikt, ale nie oznacza to, że jego „wnętrza” nie zachwycają tłumów ludzi.
Historia Pałacu w Knossos
Pierwszy Pałac w Knossos powstał około 1900 roku p.n.e., ale to nie jego ruiny możemy dziś oglądać podczas wycieczki. Doznał on rozległych zniszczeń podczas trzęsienia ziemi w 1700 roku p.n.e., ale natychmiast zabrano się za budowę nowej, większej i bardziej imponującej rezydencji, która wciąż zachowywała plan architektoniczny podobny do oryginalnego pałacu. To właśnie ona określana jest jako kamień węgielny całej cywilizacji minojskiej.
W 1450 roku p.n.e. prawie wszystkie minojskie pałace na Krecie zostały zniszczone i opuszczone. Przyczynił się do tego najazd Achajów, erupcja wulkanu na pobliskim Santorini i kilka trzęsień ziemi. Wśród konstrukcji znalazł się jednak jeden ocalały – Knossos nie tylko przetrwało, ale także rozkwitło, o czym świadczy wiele znalezisk archeologicznych. Jednak już 100 lat później pałac popadł w całkowitą ruinę i choć część jego pomieszczeń została odbudowana, Knossos już na dobre przestało być centrum wyspy. Wspaniałość historii tego miejsca przetrwała jednak nie tylko w pamięci, ale także w mitach starożytnych Greków.
Odnalezienie ruin pałacu
Jak właściwie kompleks pałacowy ponownie ujrzał światło dzienne? Pierwszy fragment ruin, mianowicie wejście wschodnie, odkryte zostało podczas wykopalisk prowadzonych w 1878 roku przez Minosa Kalokerinosa, antykwariusza z Heraklionu. Nie miał on jednak wystarczająco dużo szczęścia, by zapisać się na kartach historii jako odkrywca całego pałacu. Ten zaszczyt przypadł pewnemu Anglikowi. W 1900 roku Sir Arthur Evans, dyrektor jednego z oksfordzkich muzeów, odkupił teren całego wzgórza i rozpoczął długoterminowe wykopaliska na jego terenie. To właśnie wtedy dzięki pracy grupy archeologów odsłonięto rozległe ruiny pałacu o powierzchni blisko 17400 m².
WARTO WIEDZIEĆ: Evans zaproponował też rekonstrukcję całego kompleksu, ale obecnie nie wszyscy eksperci twierdzą, że był to dobry pomysł. Wielu historyków zarzucało anglikowi, że jego wizja miała niewiele wspólnego z oryginałem. W końcu nie opierał się on ani na wiedzy uczonych, ani żadnych dokumentach źródłowych. Dziś jednak barwne freski i charakterystyczne nazwy pomieszczeń to jedne z tych elementów pałacu, które przyciągają do Knossos największe tłumy.
Dom wielkiego Minotaura
Czas na krótkie przypomnienie lekcji historii. Według mitologii greckiej król Minos poprosił Dedala, ateńskiego wynalazcę i konstruktora, o zbudowanie skomplikowanego labiryntu bez wyjścia. Chciał w nim zamknąć groźną bestię, Minotaura, istotę o ciele człowieka i głowie byka, która siała postrach wśród mieszkańców Krety. Król właśnie temu potworowi miał wysłać w ofierze siedem dziewcząt i siedmiu chłopców. Jednym z nich był Tezeusz. Pewnie już pamiętacie jaka była dalsza część tej opowieści. Tezeusz zabił Minotaura, a uratowała go Ariadna, córka króla Minosa, która rozwijając słynną nić pomogła mu opuścić labirynt.
Wierzy się, że to właśnie przy pałacu w Knossos wybudowano słynną strukturę, w której przetrzymywano Minotaura. A gdzie znajduje się teraz rzekomy labirynt? Niektórzy doszukują się jego pozostałości w pobliżu pałacu. Inna teoria głosi jednak, że sam pałac miał tak zawiłe i wąskie korytarze pełne tajemnych przejść i zakamarków, że to w nim Minotaur czuł się jak w pułapce bez wyjścia.
Jak wyglądał pałac Minosa?
Pałac króla Minosa został zbudowany na wzgórzu Kephala dzięki czemu miał łatwy dostęp do morza, ale także interioru wyspy. Był wielopiętrowym budynkiem o powierzchni niemalże 20 000 m2. Cała zabudowa pałacu otaczała duży dziedziniec centralny, który najczęściej służył jako miejsce organizacji spotkań publicznych. Na terenie pałacu znajdowały się zarówno pomieszczenia administracyjne, religijne i gospodarcze, jak i pomieszczenia mieszkalne i duże sale recepcyjne.
Choć większość popularnych sal rozmieszczona jest po wschodniej i zachodniej stronie pałacu, bardzo możliwe, że to jego południowa i północna strona najbardziej zapadną Wam w pamięć. To właśnie tam znajdują się najsłynniejsze freski pałacu, „Skaczący Byk” i fresk „Książę Lilii”. Uwierzcie, że zachwycają one każdego, kto zwiedza dawną rezydencję Minosa.
Archeologów odkrywających ten pałac zachwyciło jednak coś innego. Budynek wykonany został z użyciem imponująco różnorodnych materiałów budowlanych, a o zaawansowanym poziomie technologii osiągniętym przez Minojczyków świadczą złożone systemy odwadniające i wodociągowe, studnie świetlne czy innowacyjne metody wzmocnienia murów.
Skrzydło wschodnie
To część pałacu, która miała aż cztery kondygnacje. Oczywiście by dziś to zobaczyć musicie nieźle wytężyć wyobraźnię. Z odrobiną fantazji zobaczycie też pomieszczenia gospodarcze oraz luksusowe minojskie izby. Wśród nich wyszczególnić można Salę Podwójnych Toporów, ze świętym symbolem wyrzeźbionym w ścianie wewnętrznego korytarza, oraz najsłynniejszy ze wszystkich Megaron Królowej.
To właśnie w tej królewskiej przestrzeni zobaczyć można kolorowy fresk przedstawiający delfiny. Pomysłodawcą tego konkretnego zdobienia nie był jednak żaden minojski architekt czy dekorator wnętrz, a sam Evans, który prawdopodobnie skopiował ten pomysł z innych odnalezionych wokół pozostałości dekoracji. W sąsiednim pomieszczeniu zachowała się także gliniana wanna, dzięki której pokój zinterpretowano jako łazienka królowej, podczas gdy wewnętrzny pokój z kamiennym siedziskiem podłączonym do systemu przypominającego kanalizację był uważany za toaletę.
Skąd wiadomo, że odkryte w tej części pałacu pomieszczenia były prywatnymi komnatami królewskiej pary? Cóż… nie wiadomo. Evans prowadząc wykopaliska właśnie tam wizualizował prywatne aspekty życia Minosa i jego żony, a jego opinia odbijała się echem aż do czasów współczesnych. Dziś coraz więcej historyków uważa, że były to po prostu pomieszczenia o charakterze religijnym, sale recepcyjne albo pomieszczenia mieszkalne dla służby. I mają na to dowody. Pomieszczenia znajdują się poniżej poziomu dziedzińca centralnego, a nie jest to pozycja należąca do ekskluzywnych zakątków pałacu. Poza tym który król chciałby mieć swoją prywatną komnatę w sąsiedztwie warsztatów i magazynów?
Wielkie Schody
Wielkie Schody, łączące wszystkie piętra wschodniego skrzydła, uważane są za jeden z najbardziej imponujących osiągnięć konstrukcyjnych Minojczyków. Dwa ciągi schodów na każdej z kondygnacji oraz niskie stopnie sprawiały, że z łatwością pokonywał je każdy bywalec pałacu. Nie mniej uwagi poświęcono dekoracjom klatki schodowej. Ciężko jednak zdecydować, czy większej elegancji nadawała im balustrada stworzona z malowanych kolumn, czy kolorowe freski, które prawdopodobnie zdobiły ściany boczne.
Skrzydło Zachodnie
Eksperci twierdzą, że ta strona pałacu miała tylko dwie kondygnacje. Kilka stopni prowadziło w dół do pomieszczeń na parterze, nieco poniżej poziomu dziedzińca. Znajdowały się tam zachodnie magazyny, seria 18 długich, wąskich pomieszczeń, w których przechowywano zarówno produkty spożywcze (te magazynowane do późniejszej konsumpcji oraz przeznaczone handel), jak i inne cenne przedmioty należące do pałacu. Imponujące, ciągnące się w górę stopnie prowadziły natomiast do sal Szlachetnego Piętra. Znalezione na piętrze przedmioty sugerują, że znajdowały się tam ważne skarbce i wystawne sale recepcyjne z kolumnami i freskami. Prawdopodobnie organizowano tam także ceremonie religijne i rytuały, oraz przechowywano cennych naczyń i przyborów kultowych.
Sala Tronowa
To pomieszczenie było szczególnie wyszukane. Zarówno podłoga, jak i ściany wyłożone były wielobarwnymi płytami chodnikowymi i ozdobione freskami. To jednak nie jedyne, co wskazywało na fakt, że mamy do czynienia z salą tronową. Ciągi niskich, kamiennych ław przerywały dwa siedziska – kamienny oraz drewniany tron. Co ciekawe, odnaleziony podczas wykopalisk tron wpłynął nie tylko na interpretację pomieszczenia, ale także całego budynku.
Według Evansa tron należał do samego Minosa. Późniejsze badania zaczęły jednak obalać tę teorię. Naprzeciwko alabastrowego siedzenia znajdowało się podziemne pomieszczenie zwane „Lustral Basin”. Niektórzy uczeni kojarzą je z obrzędami sakramentalnymi, podczas których bogini, reprezentowana zazwyczaj przez najwyższą kapłankę, wyłaniała się z ciemnych pomieszczeń i zajmowała swoje miejsce na oficjalnym siedzeniu w głównej komnacie.
Południe Pałacu Knossos
Południowa fasada pałacu to jedna z najpoważniej uszkodzonych części tego architektonicznego cudu. Prostokątna platforma, którą zobaczycie pod Waszymi stopami, to jedyna skąpa pozostałość po wejściu od strony południowej. Jednak to nie ona zatrzyma Was na dłużej. W tej strefie Evans umieścił kopię słynnego fresku „Książę Lilii”, jednego z najbardziej emblematycznych obrazów minojskich. Przedstawia on młodego kapłana, noszącego koronę z lilii i pawich piór i prowadzącego gryfa za linę.
Nie wszyscy badacze zgadzają się jednak co do rekonstrukcji tego niezwykle fragmentarycznego fresku, szczególnie jeśli chodzi o identyfikację głównej postaci. Niektórzy twierdzą, że jest to kobieta, inni, że jest to młody mężczyzna, którego muskularne ciało wskazuje raczej na atletę niż młodego króla.
Północne wejście do pałacu
Twierdzi się, że przez północne wejście do pałacu wchodzili głównie ludzie przybywający z portu Knossos, w dzisiejszej dzielnicy Poros w Heraklionie. Idąc tym tropem, Evans określił niewielkie pomieszczenie stojące przed wejściem jako „komora celna”, w której urzędnicy pałacowi sprawdzali towary przybywające z portu.
To właśnie tu znajduje się prawdziwa wizytówka pałacu – podczas prac archeologów na fasadzie jednego z bastionów zadaszonego swego rodzaju werandą odkryto pozostałości reliefowego fresku. Na podstawie zachowanych fragmentów Evans uznał, że fresk przedstawiał schwytanie dzikiego byka w gaju oliwnym i kopię właśnie tej ryciny umieścił na ścianie bastionu. Dziś scena szarżującego byka jest prawdopodobnie najbardziej znanym i ikonicznym obrazem pałacu w Knossos, niejako kontynuując szczególne miejsce zajmowane przez byka w ikonografii minojskiego pałacu.
CIEKAWOSTKA: Z północnej części pałacu wychodziła także starannie wybrukowana droga, którą sam Evans określił jako Droga Królewska. Było to przede wszystkim główna droga prowadząca do miasta, ale także odcinek, który łączył bezpośrednio główny Pałac w Knossos z Małym Pałacem.
Mały Pałac
W pobliżu Pałacu Knossos znajduje się tak zwany Mały Pałac, będący centrum administracyjnym całej osady, znajdujący się po zachodniej stronie centralnego dziedzińca Pałacu Knossos. Jaka była jego funkcja? Służył on jako rezydencja rodziny królewskiej, a jednocześnie centrum administracyjne dla otaczającego pałac obszaru. Niewielki budynek na przestrzeni wieków ucierpiał z wielu powodów, ale na nasze szczęście podjęto ogromny wysiłek w zakresie jego renowacji i konserwacji, aby zachować i jego świetność i prezentować ją kolejnym pokoleniom.
Mały Pałac składał się właściwie z kilku połączonych ze sobą budynków, w tym zachodniego skrzydła, części mieszkalnej, magazynu oraz otoczonego kwadratowymi filarami centralnego dziedzińca, który pełnił funkcję serca pałacu. W jego wnętrzu wciąż można zobaczyć pozostałości po wyrafinowanym systemie korytarzy i klatek schodowych, a także zdobieniach, głównie pod postacią fresków.
Wielu zainteresować może fakt, że rezydencja pełniła nie tylko funkcję administracyjną i mieszkalną, ale także centrum religijne i ceremonialne. Składano tam ofiary oraz dokonywano rytuałów oczyszczania, o czym świadczą odnalezione tam rytualne naczynia, takie jak kubki libacyjne czy specjalne gliniane figurki.
Muzeum Archeologiczne w Heraklionie
Świetnym pomysłem na uzupełnienie wiedzy zdobytej w Pałacu Knossos i jeszcze lepsze odtworzenie w wyobraźni kompletnego obrazu pałacu jest wizyta w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie. Jedno z najważniejszych muzeum na całej wyspie chroni dość imponującą kolekcję eksponatów z okresu ponad 5000 lat.
Instytucja przeniesie Was do fascynującej epoki Minojczyków, najstarszej znanej cywilizacji w Europie. Zobaczycie tam uderzające freski z pałacu Knossos (między innymi oryginalny fresk „Księcia Lilii” oraz „Skaczącego Byka”), ceramikę, figurki, kamienne wazy i inne odkryte tam cenne skarby. Szczególnie zahipnotyzuje Was posąg Bogini Węży, odnaleziony w Małym Pałacu. Ta figurka podkreślająca znaczenie kobiet w religii i społeczeństwie minojskim ciekawi gości muzeum swoimi misternymi detalami i głęboką symboliką.
Co ciekawe, muzeum prezentuje nie tylko znaleziska z pałacu w Knossos, ale także inne artefakty cywilizacji minojskiej. Szczególną rolę gra tam między innymi ceramika minojska oraz wytwarzana przez nich biżuteria i inne wyroby z kości słoniowej.
Jak przygotować się do wycieczki?
Najwygodniejszym sposobem na dotarcie do Pałacu w Knossos jest wynajem samochodu. Auto wypożyczycie na przykład za pośrednictwem strony RentalCars. Ta opcja pozwoli Wam nie tylko na beztroską niezależność, ale przede wszystkim na dalsze odkrywanie innych magicznych zakątków wyspy. Nie każdy jednak potrzebuje być mobilny i nie ma w tym nic złego. Jeśli to właśnie do tej grupy należycie, skorzystać możecie z transportu publicznego. Autobusy odjeżdżają co parę godzin z dworca w Heraklionie i podwożą pasażerów praktycznie pod samo stanowisko archeologiczne.
Wycieczkę do pałacu Minosa warto zaplanować jeszcze przed przyjazdem. Dlaczego? Zakup biletów drogą internetową pozwoli Wam ominąć ewentualne kolejki do kasy, ale bilety nie są sprzedawane tylko na konkretny dzień, ale i godzinę. Dodatkowo godziny tej nie będziecie mogli zmienić, a na stanowisko zostaniecie wpuszczeni co najwyżej 15 min przed lub po wyznaczonej porze.
Jeśli już wiecie, że cywilizacja minojska do reszty Was zafascynuje, kupcie bilet łączony do Pałacu w Knossos i Muzeum Archeologicznego w Heraklionie aby zaoszczędzić parę groszy. Ciekawą opcją dla tych, którzy do siedziby Minosa zmierzają nie tylko po zdjęcia, jest wycieczka z przewodnikiem. Podczas takiego spaceru specjaliści odkrywają wszelkie tajemnice Minojczyków, opowiadają o historii i zwyczajach, pomagając uczestnikom w odtworzeniu wizji pałacu w jego najświetniejszych latach. Niezależnie od tego, czy waszym faworytem jest audioprzewodnik, samodzielne zwiedzanie zabytku czy towarzystwo eksperta, wszystkie bilety znajdziecie na tej stronie.
WARTO WIEDZIEĆ: Stanowisko archeologiczne jest dość rozległe, a ruiny konstrukcji nie zapewniają zbyt dużo cienia, dlatego szczególnie w szczycie sezonu, kiedy greckie słońce nie ma litości, na wycieczkę warto ubrać się w przewiewne ubrania, nałożyć krem z filtrem na ciało i czapkę na głowę. To elementy, które z pewnością umilą Wam zwiedzanie w letnie upały. Pamiętajcie też by założyć wygodne i stabilne buty, bo teren wykopalisk nie należy do najbardziej równych.
Informacje praktyczne
- Bilety wstępu do Pałacu w Knossos najlepiej kupić z wyprzedzeniem. Unikniesz wówczas stania w długiej kolejce oraz ominie Cię ryzyko, że wszystkie bilety zostały wyprzedane.
- Adres: Knossos 714 09, Grecja
- Godziny otwarcia: codziennie w godz 8:00-19:30.
- Kup bilety na GetYourGuide
