Chyba nic nie reprezentuje starożytnej egipskiej kultury tak jak megalityczne budowle. Czas zanurzyć się w świat faraonów i rzucić nieco światła na fascynujące ludzkość od tysiącleci cuda egipskiej inżynierii.
Piramidy w Gizie to zdecydowanie najczęściej odwiedzane miejsce w Egipcie. Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO kompleks starożytnych budowli przetrwał w końcu blisko 5 tysięcy lat! Każdego roku prawie 14 milionów turystów z całego świata tłumnie zmierza do tego miejsca, by zobaczyć jeden z siedmiu cudów starożytnego świata i przekonać się na własne oczy, czy dwa największe piramidalne grobowce zbudowane w starożytnym Egipcie naprawdę robią tak ogromne wrażenie.
Początki egipskich piramid
Zanim na egipskich ziemiach pojawiły się pierwsze piramidy, pochówków dokonywano w tak zwanych mastabach, grobowcach przypominających kształtem ścięty ostrosłup na planie prostokąta. O krok dalej postanowił pójść legendarny mędrzec Imhotep, którego zatrudniono jako architekta grobowca króla Dżesera. Na szczycie pokaźnych rozmiarów mastaby kazał on umieścić kolejne konstrukcje o takim samym kształcie, każda kolejna nieco mniejsza od poprzedniej.
Właśnie tak powstała pierwsza piramida w Egipcie, piramida schodkowa, którą do dziś oglądać można w położonej o niecałe 30 km od Gizy – Sakkarze. Poprzeczkę znacznie podnieśli jednak budowniczy kolejnych, stożkowych piramid, które szczególnie odcisnęły swoje piętno w historii świata.
Jak zbudowano wielkie piramidy w Gizie?
No dobrze, ale jak właściwie zbudowano te architektoniczne unikaty? Konstrukcję zaczynano zwykle od ważnego rytuału polegającego na napinaniu sznura w kierunku gwiazd. W ten sposób ustalano oś budynku względem kierunków świata. Potem wystarczyło wyznaczyć kilka kątów prostych, by określić położenie ścian i można było zacząć ustawianie wapiennych bloków.
Brzmi dość prosto, ale kamieni o przeciętnej wadze ok. 2,5 tony wcale nie było tak łatwo ruszyć, zwłaszcza, że do transportu używano tylko ludzkiej i zwierzęcej siły. Prawdopodobnie pomocą dla budowniczych były specjalnie wyprofilowane sanie, natomiast do wciągania bloków na wyższe piętra używano ramp, które dodatkowo moczono dla większego poślizgu.
WARTO WIEDZIEĆ: Myśląc o budowie piramid zwykle wyobraźnia narzuca nam popularny obraz wielokrotnie powielany w kulturze masowej – tysiące niedożywionych niewolników popędzanych biczami, ciągnących bądź popychających ciężkie głazy. Dowiedziono jednak, że obraz ten ma właściwie niewiele wspólnego z rzeczywistością. Nad budową piramid pracowali głównie wykształceni Egipcjanie, a osoby zajmujące się transportem nie były niewolnikami, a pracownikami otrzymującymi niemałe wynagrodzenie. Król dbał o stan zdrowia robotników, zapewniał im dobrej jakości posiłki i pozwalał na regularnie przerwy. A wszystko po to, by w pełni sił jak najszybciej zakończyli oni budowę grobowca władcy.
Płaskowyż Gizy
Na płaskowyżu wyraźnie dominują trzy piramidy, ale w rzeczywistości są one otoczone wieloma innymi zabytkami. Każda z piramid stanowiła bowiem punkt centralny większego kompleksu grobowego. A wokół nich często ustawiano piramidy królowych, piramidy satelitarne, będące drugim, symbolicznym grobowcem czy w końcu świątynie, w których utrzymywano kult zmarłego króla, czczono jego boski aspekt i składano ofiary w trosce o jego spokojne i luksusowe życie pozagrobowe.
Piramida Cheopsa
Niektórzy z Was mogą ją znać jako Piramida Chufu albo Wielka Piramida, bo w odniesieniu do tego cudu starożytnej inżynierii używa się zamiennie kilku nazw. Wybudowano ją około 2560 lat p.n.e., w okresie egipskiego Starego Państwa. To nie tylko najstarszy z siedmiu cudów starożytnego świata, ale także jedyny, który wciąż cieszy nasze oczy.
Upływ czasu sprawił, że dziś monument ten ma nieco ponad 138 m wysokości, ale pierwotnie piramida mierzyła 146,5 m, co uczyniło z niej najwyższą budowlę na świecie na około 3800 lat. Wciąż nie do końca znane są szczegóły budowy tej konstrukcji, ale pewnym jest, że nie należało to do najłatwiejszych zadań, bo szacuje się, że budowa piramidy trwała od 10 do nawet 20 lat.
Piramidę Cheopsa wzniesiono przy użyciu lokalnego wapienia. Jej forma zachowała się w praktycznie nienaruszonym stanie, ale nie oznacza to, że starożytni Egipcjanie widzieli ją dokładnie pod taką samą postacią jak my. Zewnętrzna część budowli była pierwotnie w całości pokryta wysokiej jakości powłoką, która miała połyskiwać w słońcu imitując złoto. Na przestrzeni wieków odarto ją jednak z ozdób, pozostawiając na widoku gołe, wapienne bloki.
Pewnie nieraz zastanawialiście się jak zorganizowana jest przestrzeń wewnątrz Piramidy Cheopsa. Czas więc rozwiać tę tajemnicę. Piramida posiada trzy komory, jedną wyciętą w skalnym podłożu, a dwie pozostałe nieco wyżej, w samym murze. Do wnętrza wejść można jedynie przez Wielką Galerię – majestatycznie wznoszące się przejście, uważane za niezwykłe osiągnięcie starożytnej inżynierii. Jej wysokie na ponad 2 m ściany wzniesione z wypolerowanego wapienia prowadzą do Komory Króla, jednego z górnych pomieszczeń, w którego wnętrzu wciąż zobaczyć można sarkofag niegdyś zajmowany przez mumię Cheopsa.
CIEKAWOSTKA: Komora Króla to jedyne pomieszczenie jakie można zwiedzać w Wielkiej Piramidzie, ale nie jedyne jakie odkryto. Odnaleziono tam wiele komór, korytarzy i przedsionków, do których wejść mogą obecnie jedynie archeolodzy. To jednak nie wszystko. Większość naukowców uważa, że piramida wciąż skrywa wiele niezbadanych zakamarków i nierozwiązanych zagadek.
Piramida Chefrena
Patrząc na Piramidę Chefrena, syna Cheopsa, może wydawać się, że jest ona dokładnie tej samej wysokości co Wielka Piramida. Ba, na niektórych zdjęciach wygląda ona nawet na wyższą niż główna gwiazda płaskowyżu Gizy. To jednak wynik małej sztuczki. Chefren zbudował swój grobowiec na nieco wyższym piedestale, dzięki czemu wydawał się równie wysoki co monument jego ojca. Druga z najważniejszych piramid jest także nieco bardziej stroma, co potęguje wrażenie wysokości. Faktyczna różnica nie jest jednak zawrotna, bo mowa tu o jakichś 3 m.
Szczyt tej piramidy w przeciwieństwie do Piramidy Cheopsa do dziś zachował pięknie wypolerowane bloki białego kamienia, wydobytego w Turah. Ten widok pomaga wyobrazić sobie jak dawniej wyglądały piramidy w całości pokryte tym materiałem. Prawdziwego skarbu tej piramidy szukać jednak należy nie na czubku, a w podziemiach tego miejsca, bo to tam znajdowała się komora grobowa Chefrena. Niestety podczas prac wykopaliskowych odnaleziono tam jedynie granitowy sarkofag. Pozostałe złożone w grobowcu kosztowności (łącznie z mumią króla), zostały prawdopodobnie skradzione tysiące lat temu.
Piramida Mykerinosa
Trzecia, najmniejsza z głównych piramid, to grobowiec Mykerinosa, wnuka Cheopsa. Pierwotna wysokość tej piramidy wynosiła 65 metrów, a powierzchnia jej podstawy nie przekraczała zaledwie ćwiartki powierzchni grobowców jego przodków. Przyczyn zmniejszenia wielkości konstrukcji było kilka. Przede wszystkim brano pod uwagę ograniczoną ilość miejsca na płaskowyżu Gizy. Wielkim budowlom nie sprzyjał też materiał używany przez Mykerinosa. Do dolnej części obudowy postanowił on wykorzystać granit wydobywany w Asuanie, oddalonym o ponad 800 km. Mniejsza piramida oznaczała więc mniejsze problemy z kwestią transportu ciężkich, granitowych bloków.
W pobliżu piramidy Mykerinosa można zobaczyć trzy charakterystyczne, mniejsze piramidy o wysokości zaledwie 20 m. Potocznie nazywa się je piramidami królowych, co sugeruje, że pochowano w nich towarzyszące królowi damy. I rzeczywiście wykopaliska wykazały, że spoczęły tam kobiety. Podejrzewa się jednak, że jedna z budowli początkowo służyła jako piramida kultowa, w której czczono duszę faraona.
Wielki Sfinks
Ciężko ocenić czy wyścig po tytuł najsłynniejszej budowli starożytnego Egiptu wygrywa Wielka Piramida czy bacznie strzegący piaskowych stożków Sfinks. W końcu tej ostatniej, jedynej w swoim rodzaju konstrukcji nie da się pomylić z niczym innym. Wielki Sfinks w Gizie powstał podczas panowania IV dynastii, czyli między 2613 a 2494 rokiem p.n.e., a wyrzeźbiono go bezpośrednio w skale. Sfinks przedstawia ogromnego lwa z głową faraona i prawdopodobnie miał być demonstracją ogromnej potęgi władcy.
O jakiego władcę chodzi? Większość wierzy, że głowa przedstawia faraona Chefrena. W końcu to także przy jego piramidzie stoi mityczne stworzenie. Nie da się także nie wziąć pod uwagę uderzającego podobieństwa do posągów syna Cheopsa. Niektórzy upierają się jednak, że tworząc Sfinksa wzorowano się na bogini Izydzie. Ekspertom właściwie ciężko jest obalić jakąkolwiek teorię, bo w identyfikacji pierwowzoru nie pomagają liczne okaleczenia na twarzy Sfinksa, brak nosa i brody.
CIEKAWOSTKA: W starożytności Sfinks znany był raczej pod inną nazwą. Posąg określano mianem Harmachis, co oznaczało „Horus na horyzoncie„. Miał to być hołd oddany bogu słońca, którego bardzo często wyobrażano sobie pod postacią lwa.
Pozostałe konstrukcje na Płaskowyżu Gizy
Spacerując pomiędzy fascynującymi pozostałościami po starożytnej egipskiej cywilizacji obejrzycie z bliska nie tylko piramidy i przyklejone do nich świątynie. Po wschodniej i zachodniej stronie Wielkiej Piramidy znajdują się dwa z największych zachowanych cmentarzy Starego Państwa Egiptu. Do dziś zobaczyć tam można sporo pięknie zdobionych grobowców w formie wspomnianych wcześniej mastab. Większość z nich przeznaczona była dla najbliższych krewnych Cheopsa. Odkryto tam grobowiec jego matki, królowej Hetepheres I czy jego przyrodniego brata. Część miejsc pochówkowych zarezerwowano też dla wysoko postawionych osób, między innymi Hemiunu, głównego nadzorcy budowlanego Wielkiej Piramidy.
W pobliżu piramid odkryto także wiele pojedynczych, niezależnych grobowców, pozostałości po kamieniołomach, a także ruiny dużej osady, w której najprawdopodobniej mieszkali robotnicy, zajmujący się budową kompleksów piramid. W obrębie murów odkryto domy, magazyny, skromny miejski cmentarz, trzy główne ulice i królewski budynek administracyjny, a także cztery ogromne baraki, w których, jak podejrzewają eksperci, organizowano wspólne posiłki.
Punkty widokowe
Będąc na terenie płaskowyżu nie zapomnijcie też o wizycie na jednym ze specjalnie wyznaczonych punktów widokowych. Ten najpopularniejszy z nich pozwoli Wam na raz zobaczyć aż 6 ze wszystkich 9 piramidalnych konstrukcji w Gizie. To także najlepsze miejsce, by ująć imponujące piramidy w kadr aparatu.
Miłośnicy szalonych zdjęć pamiątkowych powinni też zajrzeć na taras znajdujący się w pobliżu Sfinksa. Właśnie stamtąd nie tylko złapiecie piramidy „między dwa palce”, ale także uwiecznicie Wasz niezwykle realistyczny pocałunek z faraonem o ciele lwa.
Zwiedzanie kompleksu w Gizie
Żeby piramidy móc oglądać z bliska należy kupić bilet wstępu na teren płaskowyżu. Dodatkowo dopłacić będą musieli ci, którzy zdecydują się na wejście do jednej z piramid. Cena biletu do wnętrza Wielkiej Piramidy jest wyższa niż wejściówek do pozostałych dwóch. Jej okolice zazwyczaj okupują też tłumy turystów, ale czego się nie robi by przejść Wielką Galerią wprost do Komory Króla.
Jeśli natomiast za wszelką cenę uniknąć chcecie natłoku ludzi – wybierzcie zwiedzanie mniejszych grobowców. Do wejścia na teren płaskowyżu dostaniecie się z Kairu metrem, busem albo taksówką. Możecie też wybrać dużo bardziej beztroską wycieczkę zorganizowaną, w cenę której wliczony jest często transport oraz usługi przewodnika. Wszystkie tego typu wycieczki zarezerwujecie na tej stronie.
Grupowe wycieczki bardzo często łączą wizytę u podnóża najsłynniejszych piramid ze zwiedzaniem innych atrakcji związanych z przeszłością Egiptu. Nawet jeśli planujecie wycieczkę na własną rękę warto wziąć pod uwagę taką opcję. Po przystanku na płaskowyżu Gizy wybierzcie się do pobliskiej Sakkary, gdzie Waszym oczom ukaże się schodkowa Piramida Dżesera czy nieco bardziej dotknięta zębem czasu Piramida Userkafa. Świetną kontynuacją takiej podróży będzie też wizyta w Wielkim Muzeum Egipskim, przechowującym tysiące drogocennych pamiątek po niezwykłej egipskiej cywilizacji.
Informacje praktyczne
- Bilety na wycieczki do piramid w Gizie warto zarezerwować z wyprzedzeniem. Do wyboru jest wiele wycieczek z doświadczonymi przewodnikami, którzy pokażą Ci najciekawsze miejsca, odpowiedzą na pytania i zdradzą ciekawostki związane z odwiedzanymi rejonami.
- Kup bilety na GetYourGuide
Piramidy w Gizie na mapie
Odkryj pozostałe ciekawe miejsca w Egipcie
