Niegdyś czasy świetności starożytnego Herkulanum przerwała niszczycielska siła wulkanu, a dziś jego sławę przyćmiewają pobliskie Pompeje. Mimo niefortunnego losu tego miejsca nie możecie się zniechęcać, bo spacer po ruinach miasta zapewnia emocjonującą podróż w czasie.
Herkulanum zgodnie z legendą zostało założone przez mitycznego herosa, Herkulesa, podczas jego drogi powrotnej z Iberii. Wskazuje też na to sama nazwa miasta, choć naukowo dowodzi się, że założone zostało ono przez Osków.
W ręce Rzymian Herkulanum dostało się w III wieku p.n.e. i już od początku zaczęło pełnić rolę popularnego wśród rzymskiej arystokracji nadmorskiego kurortu. Leżący nad Zatoką Neapolitańską ośrodek był też dodatkowo ważnym miastem portowym i handlowym. W 62 roku miasto doznało zniszczeń spowodowanych trzęsieniem ziemi, a proces jego odbudowy przerwała kilkanaście lat później jeszcze większa tragedia. W 79 roku erupcja pobliskiego Wezuwiusza zniszczyła życie toczące się w Herkulanum. Chmura wydobywających się z wnętrza wulkanu gazów nie dała mieszkańcom szans na przeżycie, a samo miasto zostało pokryte błotem wulkanicznym.
Zakonserwowane pod grubą warstwą materiału Herkulanum odkryte zostało dopiero w 1709 roku, i to zupełnie przez przypadek. Jakie musiało być powszechne zdziwienie, kiedy podczas zwykłego kopania studni natrafiono nagle na fragmenty dawnego teatru. Prawdziwe wykopaliska archeologiczne na wielką skalę rozpoczęły się jednak dopiero 30 lat później i trwają tak naprawdę aż do dziś.
W obecnych czasach doskonale zachowane zabudowania stanowią jedno z najważniejszych i najlepiej zachowanych stanowisk archeologicznych w Europie. Niestety wiadomo już, że część starożytnej architektury jest całkowicie poza zasięgiem badaczy i nie ujrzy nigdy światła dziennego, gdyż na ruinach powstały dzisiejsze zabudowania współczesnego miasta Ercolano.
Dlaczego Herkulanum ucierpiało mniej niż Pompeje?
Choć to Pompeje zagarniają dziś dla siebie całą sławę, między innymi ze względu na większą powierzchnię, to w Herkulanum znajdziemy dużo lepiej zachowane starożytne zabudowania. Zginęło też tutaj nieco mniej osób. Skąd wzięły się te rozbieżności? Wiejący podczas wybuchu wulkanu wiatr kierował się w stronę Pompejów, dzięki czemu mieszkańcy mniejszej miejscowości mieli więcej czasu na ucieczkę. Co więcej, Herkulanum w przeciwieństwie do Pompejów nie zostało obsypane żarzącymi się, spadającymi kamieniami czy ognistym popiołem, a wulkanicznym mułem. To dzięki temu do dziś możemy tam zobaczyć piętrowe budynki, a nawet drewniane elementy w dobrze zachowanym stanie.
Ofiary tragicznej erupcji
Podczas procesu odkrywania Herkulanum długo sądzono, że prawie wszyscy mieszkańcy zdołali uciec przed tragedią. Nie znaleziono bowiem prawie żadnych ludzkich szczątków. To myślenie zmienili naukowcy w 1981 roku, kiedy to odkopano wiele szkieletów ludzkich na plaży oraz w hangarach przybrzeżnych. Jako, że dawniej miasto było nadmorskim kurortem to właśnie ze strony morza mieszkańcy czekali na ratunek. Niestety nadchodząca ze strony wulkanu fala gorąca nie dała im szans na przetrwanie, czego dowodzą pozostałe po ludzkich postaciach formy.
Zwiedzanie Herkulanum
Pierwszą odnalezioną w 1709 roku budowlą starożytnego Herkulanum był Teatr Rzymski. Bogata scena wyłożona była marmurem o różnych barwach i dekorowana rzeźbami z brązu. Mógł on pomieścić około 2500 osób i prawdopodobnie był wyposażony w specjalny, składany dach, który miał chronić widzów przed słońcem. Odnaleziono tam też między innymi termy, wyraźnie podzielone na część damską i męską, dużą salę gimnastyczną z basenem w kształcie krzyża oraz lokalną jadłodajnię. Wykopaliska pozwoliły zidentyfikować dzielnice mieszkalne i handlowe, główne osie i kompleksy. Część z nich można oglądać na otwartej przestrzeni, pozostałe – spacerując podziemną trasą wykorzystującą tunele z epoki Burbonów. Jednak to nie publiczne budynki miasta wzbudzają dziś największy zachwyt przechadzających się po uliczkach stanowiska archeologicznego gości.
Wille i domy w Herkulanum
Jako że Herkulanum było domem głównie dla zamożnych Rzymian, nie brak tam bogatych, wystawnych willi. Willa Papirusów to jedna z najznakomitszych rezydencji na tym stanowisku archeologicznym. Sławę przyniosła jej odnaleziona w jej wnętrzu biblioteka, zawierająca ponad 2 tysiące papirusowych zwojów! Choć odkrycie tak wiekowych pism jest wielkim sukcesem, odczytanie ich nie należy do najprostszych, gdyż próba ich odwinięcia może skutkować natychmiastowym zniszczeniem materiału.
Willa Papirusów nie jest oczywiście jedyną odnalezioną tam rezydencją. Na terenie stanowiska archeologicznego zobaczycie też pozostałości Domu Alcove, Domu Geniusza czy Domu Argosa, którego nazwa wzięła się od wyjątkowo zdobnego fresku, przedstawiającego mitologicznego olbrzyma. Wśród tych najważniejszych rezydencji wymienia się też Dom Szkieletu, na którego drugim piętrze odnaleziono ludzkie szczątki, oraz Dom Jelenia. Ten ostatni słynie ze swojego pięknego ogrodu z widokiem na morze, no i oczywiście z marmurowych posągów jeleni. Każdy z wyżej wymienionych domów był pełen izb, w których przeważały szyk i elegancja a zarazem przepych i bogactwo zdobień.
Mozaiki i organiczne pozostałości
Herkulanum zachwyca przede wszystkim wyjątkowo dobrze zachowanymi freskami, malowidłami naściennymi w oryginalnych kolorach i wszechobecnymi mozaikami zdobiący budynki. To właśnie one w wielu przypadkach przyczyniły się do nadania umownych nazw poszczególnym domom i willom. Tyczy się to nie tylko Domu Argosa, ale także Domu Neptuna i Amfitrydy, Domu z mozaikowym atrium czy Domu Czarnej Sali, ozdobionego mozaiką w ciemnych kolorach.
Zdobienia nie są jednak jedyną osobliwością, na którą warto zwrócić uwagę w Herkulanum. Dzięki procesowi zwęglenia do czasów obecnych ostały się niektóre materiały organiczne ocalałe ze starożytnego świata. Mowa tu nie tylko o wspomnianych wcześniej papirusach, ale także tabliczkach woskowych z inskrypcjami i graffiti, które stały się źródłem wielu informacji o społecznych, handlowych i prawnych aspektach życia starożytnej społeczności. Materiałem, jakiego zdecydowanie nie zobaczycie w Pompejach jest też drewno. W Herkulanum drewniane elementy, takie jak meble, dekoracje czy elementy architektoniczne zachowały się dzięki szczelnej pokrywie z błota, która skutecznie zakonserwowała detale.
Pozostałe części stanowiska archeologicznego
Po przejściu całego starożytnego Herkulanum nie zapomnijcie o przystanku w dwóch pawilonach, znajdujących się na zachód od głównej zabudowy. Zaraz za dawną strefą plaży dotrzecie do Antykwarium, będącego siedzibą stałej wystawy wykopalisk. Wewnątrz budynku zobaczyć można niektóre rzeźby i freski z publicznych i prywatnych obszarów miasta, ale także wiele przedmiotów związanych z różnymi aspektami codziennego życia starożytnego Herkulanum, a nawet kosztowności znalezione obok szkieletów uciekinierów.
Tuż obok znajduje się też Pawilon Łodzi, który skupia się na pozostałościach tratwy, która prawdopodobnie zmierzała na pomoc mieszkańcom Herkulanum. Eksponowane są tam zwęglone szczątki łodzi, ale też liczne przedmioty związane z działalnością morską prowadzoną w Herkulanum, rybołówstwem i handlem morskim.
Podróż śladami Wezuwiusza
Świetnym pomysłem na połączenie zwiedzania Herkulanum z innymi atrakcjami czekającymi na Was w w okolicy jest zorganizowane wycieczki w pełni kręcącej się wokół historii i teraźniejszości najsłynniejszego włoskiego wulkanu. Dobrze jest zacząć oczywiście od wizyty w Herkulanum i Pompejach, by zrozumieć skąd tak ogromny respekt jakim darzą Wezuwiusza mieszkańcy okolic. Uzupełnieniem wiedzy zdobytej na obydwu stanowiskach archeologicznych będzie wizyta w Narodowym Muzeum Archeologicznym, znajdującym się na terenie Neapolu. To właśnie tam znajduje się większość oryginalnych, odkopanych dzieł sztuki i elementów architektonicznych. Z Herkulanum dojedziemy tam szybko i bez problemu ze stacji Ercolano Scavi, którą łączy z wykopaliskami prosta droga Via IV Novembre.
Do takiej podróży koniecznie włączcie też wspinaczkę na szczyt samego Wezuwiusza. Nie tylko po to, by do listy niezwykłych doświadczeń życiowych móc dodać stanie na krawędzi wulkanicznego krateru. Wejście na górę to także szansa na obejrzenie charakterystycznego dla tego typu obszarów, surowego krajobrazu i przekonanie się na własne oczy czy w groźnym kraterze wciąż widać żywą magmę. Co więcej ze szczytu Wezuwiusza przy sprzyjającej pogodzie można zobaczyć niezwykłe widoki na okolicę, w tym Neapol i całą Zatokę Neapolitańską.
Informacje praktyczne
- Bilety wstępu do Herkulanum najlepiej kupić z wyprzedzeniem. Unikniesz wówczas stania w długiej kolejce oraz ominie Cię ryzyko, że wszystkie bilety zostały wyprzedane.
- Adres: Corso Resina, 187, 80056 Ercolano NA, Włochy
- Kup bilety na GetYourGuide
