Zakynthos – Klify, żółwie i słynny wrak statku

Data publikacji:

Udostępnij:

Zakynthos to świetny dowód na to, że nie wszystkie greckie wyspy są takie same. Bo żadne inne miejsce nie pozwoli Wam uchwycić na zdjęciach mieszkającego na jednej z plaż rozbitka czy rodzących się do życia, zagrożonych wyginięciem żółwi.

Zakynthos to trzecia co do wielkości grecka wyspa archipelagu Wysp Jońskich. Ten zakątek Morza Jońskiego przyciąga turystów soczystymi kolorami pejzażu, surowymi klifami i bogactwem życia podwodnego świata. A to wszystko oczywiście doprawione jest szczyptą tradycyjnej, greckiej atmosfery.

Burzliwa przeszłość Zakynthos

W ciągu setek lat historii wyspa stanowiła tereny Cesarstwa Bizantyjskiego, stała się własnością Turcji, po czym władzę nad nią przejęła Republika Wenecka. To wtedy nadano Zakynthos przydomek Fioro di Levante czyli „Kwiat Wschodu”. Po upadku Republiki Weneckiej Zakynthos jeszcze przez długi czas nie trafiało w ręce Grecji. Należało ono kolejno do Republiki Francuskiej, Imperium Osmańskiego, a podczas II Wojny Światowej było przedmiotem okupacji niemieckiej.

Grecy odzyskali swoją wyspę dopiero we wrześniu 1944 roku, ale nie dane im było długo cieszyć się beztroskim życiem. 12 sierpnia 1953 roku wyspę nawiedziło tragiczne trzęsienie ziemi, które uszkodziło nie tylko zabudowę stolicy, ale przeszło 90% budynków na całej wyspie. W ten sposób tysiące pięknych, starych konstrukcji pozostałych po bogatej historii wyspy zrównało się z ziemią. Na szczęście z upływem czasu dzięki współpracy rządu z mieszkańcami udało się odbudować zabudowę tego malowniczego zakątka, która dziś zachwyca tysiące przyjeżdżających na Zakynthos turystów.

Miasto Zakynthos

Atrakcje Zakynthos wbrew pozorom nie kończą się na plażowaniu, a doskonałym tego przykładem jest stolica wyspy o tej samej nazwie. Miasto Zakynthos łączy w sobie historyczne zabytki i nowoczesną infrastrukturę. Jego sercem jest Plac Solomosa, upamiętniający jednego z największych greckich poetów. Na samym placu Waszą uwagę zwróci popiersie artysty, ale warto także rozejrzeć się wokół, bo rynek otaczają charakterystyczne dla wyspy budynki. Znajdziecie tam także ratusz, publiczną bibliotekę, a przede wszystkim cenne Muzeum Bizantyjskie, chroniące wykończone złotem posągi, ikony i setki innych skarbów.

Stolicą wyspy Zakynthos jest portowe miasto o tej samej nazwie.
Stolicą wyspy Zakynthos jest portowe miasto o tej samej nazwie.

Wychodząc z placu, wybierzcie ulicę Strata Marina, która poprowadzi Was wzdłuż portu aż do ozdobionej zaskakującymi freskami katedry św. Dionizosa – patrona wyspy. Spacerując po zakątkach miasta Zakynthos, nie możecie też przegapić Placu Aghios Markos, głównego miejsca spotkań mieszkańców, przy którym znajduje się słynne Muzeum Solomosa, Kalvosa i innych wybitnych Zakynthian. Na dłuższy spacer zaprasza przecinająca większość miasta ulica Alexandros Romas, znana też jako Rouga, będąca dawniej głównym centrum handlowym miasta. Natomiast jeśli chcecie nieco zmienić otoczenie, możecie wspiąć się na ruiny weneckiego zamku, położonego na górującym nad miastem wzgórzu.

Pozostałe miasteczka Zakynthos

Zakynthos już za Wami, ale wciąż macie ochotę odkryć inne miasteczka na wyspie? Spokojnie, bo jest w czym wybierać. Czeka na Was malownicze Kiliomenos z domami z XVI wieku, Loucha, znajdująca się w centrum wyspy i będąca jednym z najwyżej położonych wiosek na Zakynthos, albo Kambi, która będzie świetnym wyborem na podziwianie ognistego zachodu słońca. Na Waszej trasie umieśćcie też Exo Chora, choćby po to, by zobaczyć najstarsze na wyspie, tysiącletnie drzewo oliwne.

Jeśli ciekawi Was, jak wygląda stolica wyspy z lotu ptaka, zerknijcie na nią z uliczek wioski Bochali. Następne w kolejce może być Volimes, gdzie zakupicie tradycyjne wyroby rękodzielnicze, albo Katastari – malownicza, tradycyjna osada, otoczona gajami oliwnymi i winnicami. Zaskoczy Was tam fantastyczny widok na zatokę Alykes i pobliski, XVII-wieczny klasztor Agios Ioannis Prodromos.

Klasztor Eleftherotria i inne klasztory na Zakynthos

Długie spacery z widokami na morze dobrze by było czymś urozmaicić. Jeśli zgadzacie się z tym stwierdzeniem, pewnie spodoba Wam się pomysł na wycieczkę po kilku klasztorach. Tym najczęściej odwiedzanym jest prawdopodobnie żeński klasztor Eleftherotria, którego nietuzinkowy budynek widać z daleka. Obiekt zbudowany został w 1962 roku i do dziś jest prowadzony przez mieszkające tam zakonnice. Artystycznym duszom spodobają się widoczne na ścianach klasztoru malowidła ścienne i freski, a jeśli nie przemawia do Was sztuka sakralna, zajrzyjcie tam dla pięknego dziedzińca z ogrodem i panoramy okolicy.

Zdecydowanie dłuższą historię ma klasztor Anafonitria, założony przez Wenecjan w połowie XV wieku. Dla mieszkańców Zakynthos ma on szczególne znaczenie, bo to właśnie tam przez ostatnie lata swojego życia mieszkał św. Dionizos, patron wyspy. Klasztor składa się z kilku budynków ozdobionych wiekowymi freskami, a także wieży, która dziś używana jest jako dzwonnica. Kawał historii widział też zatopiony w zielonych wzgórzach klasztor Spiliotissa, zbudowany w XVI wieku by uczcić odnalezienie posrebrzanej ikony Matki Boskiej.

Błękitne Groty na Zakynthos

Błękitne Groty to drugi (zaraz po Zatoce Wraku) najczęściej odwiedzany punkt wyspy.
Błękitne Groty to drugi (zaraz po Zatoce Wraku) najczęściej odwiedzany punkt wyspy.

Północny kraniec wyspy odwiedzany jest przez tłumy głównie z jednego powodu. Błękitne Groty to unikalne formacje skalne, w których wnętrzu odbijające się od tafli wody światło roztacza niezwykłą, niebieską aurę. Błękitna paleta odcieni szczególnie wybija się w otoczeniu białych, wapiennych klifów, więc możecie wyobrazić sobie, o jak niezwykłym spektaklu wizualnym tu mowa.

Większość Błękitnych Jaskiń zobaczyć można, jedynie docierając tam drogą morską, ale o wynajęcie transportu nie jest trudno, bo mowa tutaj o drugiej najczęściej odwiedzanej atrakcji wyspy. Do wyboru macie duże barki, mniejsze łódki, wodne taksówki albo stateczki z przeszklonym dnem, pozwalającym na dodatkową obserwację podwodnego życia. Do wyboru do koloru. Jeśli zależy Wam na jak najbardziej intymnym doświadczeniu, wybierzcie małe motorówki, które nie tylko wpłynąć mogą do wnętrza jaskiń, ale także w wielu przypadkach pozwolą Wam tam chwilę popływać.

Kolory jaskiń są najbardziej imponujące z samego rana bądź po południu, więc to w takie godziny celujcie jeśli zależy Wam na niepowtarzalnym przeżyciu. A jeśli chcecie takie doświadczenie zamienić na pełen emocji i niewiarygodnych krajobrazów dzień, poszukajcie wycieczek, które łączą wizytę w Błękitnych Grotach z rejsem w okolice Zatoki Wraku (znajdziecie je np. tutaj).

Półwysep Skinari

Całe rzesze gromadzą się na północy wyspy, by zobaczyć Błękitne Groty, ale mało kto pamięta, że w ich pobliżu oglądać można jeszcze jeden niezwykły cud natury. Przylądek Skinari to pełen dzikiego uroku zakątek, którego charakterystycznym elementem jest stojąca w drodze na koniec cypla latarnia morska. Powstała w 1897 roku budowla do dziś pilnuje, by rejsy między Zakynthos i Kefalonią były bezpieczne i bezproblemowe. Pełni ona także rolę punktu widokowego, więc stojąc u jej boku będziecie mieli szansę na podziwianie nie tylko jej konstrukcji, ale także oszałamiającego pejzażu Morza Jońskiego.

Półwysep Skinari - najbardziej wysunięty na północ punkt Zakynthos.
Półwysep Skinari – najbardziej wysunięty na północ punkt Zakynthos.

W pobliżu latarnii znajdują się również dwa wiatraki i przyjemna tawerna. I choć wydawać by się mogło, że to już wszystko co zobaczycie na końcu klifu, wytężcie wzrok i poszukajcie małej ścieżki obok wiatraków. Zaprowadzi Was ona do przyjemnego zejścia do stóp klifu. Co prawda nie ma tam plaży, ale zorganizowano w tym miejscu przyjemną platformę do słonecznych kąpieli. Jeśli nie macie problemów z pływaniem, do wody zejść możecie po małej drabince.

Keri i Mizithres

Na południu wyspy znajduje się kochany przez turystów przylądek Keri. W jego pobliżu zwiedzić można tradycyjną wioskę, jednak przede wszystkim te okolice to kolejne zagłębie magicznych jaskiń. Jaskinie Keri dostępne są tylko drogą morską, więc aby dać się oczarować ich widokom będziecie musieli wynająć prywatną łódź lub wybrać się na zorganizowaną wycieczkę. Wzdłuż wybrzeża znajdują się zarówno groty, do których ledwo wpłynąć mogą ludzie, jak i takie, których wejścia są wystarczająco szerokie, aby wpłynąć do ich wnętrza łodzią.

Wizytówką przylądka Mizithres są łatwo rozpoznawalne, dwie białe skały.
Wizytówką przylądka Mizithres są łatwo rozpoznawalne, dwie białe skały.

Takie rejsy w zależności od Waszych potrzeb mogą zapewnić Wam czas wolny na jednej z ukrytych plaż przylądka Marathia albo zabrać Was wprost pod charakterystyczne formacje Mizithres. To dwie białe skały znajdujące się bardzo blisko klifów i tworzące małą plażę z bardzo drobnym piaskiem, dostępną tylko drogą morską. Nawet jeśli nie zdecydujecie się na bliskie spotkanie ze skałami, możecie wspiąć się na punkt widokowy i uchwycić te dwie formacje w kadr aparatu z nieco dalszej perspektywy.

Wyspa Cameo

Drewniany mostek, wychodzący z portu miasteczka Agios Sostis, zaprowadzi Was na malutką wysepkę. Jeszcze kilkaset lat temu była ona częścią Zakynthos, ale trzęsienie ziemi z 1633 roku oddzieliło ten fragment lądu od głównej wyspy. Idylliczną scenerię Cameo tworzy roślinność, piękna plaża z krystalicznie czystą wodą i charakterystyczne, powiewające na wietrze, białe chorągwie. Znajdziecie tam także mały kościół i popularny bar. Jeśli dopisze Wam szczęście wyspą będziecie mogli cieszyć się do woli, ale nie ma na to gwarancji. Cameo w ostatnich latach zyskała reputację świetnego miejsca na organizację wesela na plaży, a jako że mowa tutaj o wyspie prywatnej, podczas takich imprez dla zwiedzających dostępny jest jedynie punkt widokowy.

Żółwie Caretta

Jeśli Wy też na swojej liście marzeń macie bliskie spotkanie z żółwiami, to Zakynthos chętnie pomoże Wam w spełnieniu tego życzenia. Grecja jest jedynym krajem europejskim, będącym siedliskiem żółwi z gatunku Caretta Caretta, a Zakynthos, dokładnie jej południowy kraniec, jest ich najważniejszym obszarem lęgowym w basenie Morza Śródziemnego. Ze względu na to, że zwierzęta te upodobały sobie wybrzeże wyspy, plaże takie jak Gerakas, Dafni czy Kalamaki są chronione, a odwiedzający muszą przestrzegać ścisłych zasad, w trosce o komfort i bezpieczeństwo tych wyjątkowych gadów. Dobra wiadomość jest taka, że jeśli sprzyjać Wam będzie szczęście, jest szansa, że na tych plażach zobaczycie wykluwające się z jaj, malutkie żółwiki.

Żółwie Caretta Caretta to prawdopodobnie najbardziej kochani mieszkańcy Zakynthos.
Żółwie Caretta Caretta to prawdopodobnie najbardziej kochani mieszkańcy Zakynthos.

Wyspa Marathonisi

A jeśli już mowa o żółwiach na Zakynthos, to nie można zapomnieć o Wyspie Marathonisi, zwanej często Wyspą Żółwi. Dziewicze i niezamieszkane Marathonisi znajduje się dokładnie naprzeciwko plaży Keri. Wysepka porośnięta jest gęstą, soczystą roślinnością, przede wszystkim lasami sosnowymi, dębami i oliwnymi gajami. A skąd przydomek tej wyspy? To jedno z głównych miejsc lęgowych żółwi, co sprawia, że wybrzeże Marathonisi jest szczególnie atrakcyjne dla turystów.

Wyspa Marathonisi to popularny obszar lęgowy żółwi.
Wyspa Marathonisi to popularny obszar lęgowy żółwi.

Sprawa zwiedzania wyspy nie jest jednak taka prosta. Transport publiczny nie kursuje regularnie, więc zainteresowani najczęściej wybierają morskie taksówki albo prywatne łódki. Po dostaniu się na teren wyspy wciąż nie będziecie mogli odkryć wszystkich jej zakątków, bo tereny te są częścią Parku Morskiego Zakynthos. Na piaszczystej plaży żółwie morskie składają jaja, przez co turyści upoważnieni są do poruszania się jedynie w obrębie 3 m od linii brzegowej.

Zatoka Wraku na Zakynthos

Zatoka Wraku na Zakynthos
Statek Panagiotis zamieszkuje plażę Navagio od 1980 roku.

Wystarczy wpisać hasło „Zakynthos” w wyszukiwarkę internetową, by łatwo domyślić się który punkt wyspy jest jej największą atrakcją. Plaża, uznawana nie tylko za najsłynniejszy zakątek Zakynthos, ale także jedną z najbardziej rozpoznawalnych plaż w Grecji, znajduje się w zachodniej części wyspy. Wybrzeże pełne jasnego, drobnego piasku otaczają wapienne, strome klify, pięknie kontrastujące z turkusową wodą. Jednak miano największej gwiazdy tej zatoki należy się nieco mniej oczywistemu elementowi krajobrazu. W 1980 roku na mieliźnie zatoki osiedlił się statek Panagiotis i pozostał tam aż do dziś. Wrak statku jest już porządnie zardzewiały i powoli znika pod zaspami z piasku, ale wciąż nadaje temu miejscu niezwykle dramatycznego klimatu.

Jednym z popularniejszych sposobów na podziwianie Zatoki Wraku, znanej także jako plaża Navagio, jest udanie się na słynny punkt widokowy, znajdujący się na pobliskim klifie. Widok z góry robi niesamowite wrażenie, dlatego ten przystanek szczególnie uwielbiany jest przez fotografów i miłośników instagramowych ujęć. Jeszcze kilka lat temu turyści mogli zejść bezpośrednio na plażę, więc nikogo nie powinny zdziwić krążące po internecie zdjęcia zatłoczonej zatoki. Dziś niestety nie jest to możliwe. W trosce o bezpieczeństwo przyjezdnych i samego wraku statku, w 2023 roku zakazano nie tylko plażowania, ale także cumowania statków na brzegu. Wciąż jednak wybrać się można w rejs, podczas którego zatokę i jej słynny wrak zobaczyć można z daleka.

Xigia i jej termalne wody

Nieco mniej znane, choć nie mniej niezwykłe plaże znajdują się na północno-wschodnim wybrzeżu wyspy. To tam położone są dwie wyjątkowe, sąsiadujące ze sobą plaże o tej samej nazwie. I być może na pierwszy rzut oka stwierdzicie, że Xigia to po prostu kolejna rajska plaża Zakynthos, ale poczekajcie, aż zbliżycie się do jej wód. Wybijające w pobliskich jaskiniach źródła siarkowe sprawiają, że w okolicy unosi się specyficzny zapach, a przybrzeżna woda nabiera właściwości leczniczych. Kąpiel w wodach Xigia działa korzystnie na skórę i stawy, a także relaksuje mięśnie, więc jeśli podczas wakacji dokuczają Wam bóle czy inne dolegliwości, już wiecie gdzie uderzać.

Plaża Xigia przez wielu nazywana jest naturalnym SPA.
Plaża Xigia przez wielu nazywana jest naturalnym SPA.

Xigia północna i południowa

To, którą z siarkowych plaż wybrać, zależy od Waszych preferencji. Północna Xigia jest tą najbardziej popularną. Na powierzchni tamtejszej wody da się wyraźnie zauważyć charakterystyczny, mleczny kolor, a zapach siarki jest tam dużo intensywniejszy, bo to właśnie w jej sąsiedztwie znajdują się jaskinie, z których pochodzą źródła. Zwykle jest ona także bardziej zatłoczona. Xigia południowa jest bardziej kameralna, a obecność siarki jest mniej zauważalna. Za to przy odrobinie szczęścia zobaczycie tam spacerujące po brzegu gęsi, które szczególnie upodobały sobie tę zatokę.

Piaszczyste plaże Zakynthos

Zakynthos słynie z przepięknych, rajskich plaż i temu nikt nie może zaprzeczyć. Na chwilę zostawmy w tyle słynną plażę Navagio, bo ta wyspa oferuje plażowiczom cały wachlarz różnych możliwości. Od zorganizowanych plaż z parasolami, leżakami i pobliskimi barami, po zaciszne zatoczki z czystą wodą. Na plażach otoczyć się będziecie mogli surowymi, budzącymi grozę skałami albo otulającą zielenią. Wybór należy do Was.

Plaże zachodniego i północnego wybrzeża

Fiordy Porto Limnionas, otoczone krystalicznie czystą wodą.
Fiordy Porto Limnionas, otoczone krystalicznie czystą wodą.

To tutaj zobaczycie najbardziej spektakularne zachody słońca na wyspie i zachwycicie się niezwykłym kolorem morza. Większość z tych plaż dostępna jest tylko od strony morza, ale dzięki temu znaleźć tam można cichy zakątek nawet w samym szczycie sezonu. Nie oznacza to jednak, że nie znajdziecie tam żadnych łatwo dostępnych wybrzeży. Bez problemu dotrzecie na przykład na plażę Plakaki, ale dużo większą popularnością na zachodnim wybrzeżu cieszy się Porto Limnionas.

Porto Limnionas to dużo więcej niż zwykła plaża, to dziki fiord, oszałamiający odwiedzających czystością i kolorami wód. Ta atrakcja jest dość dobrze ukrytym skarbem Zakynthos, ale mimo wszystko zwykle oblegana jest przez masy turystów. Jeśli chcecie doświadczyć podobnego klimatu, ale szukacie nieco więcej intymności, sprawdzić możecie także pobliskie Porto Roxa albo Porto Vromi.

Plaże południowego wybrzeża

Ten region najczęściej wybierają ci, którzy chcą przekonać się o wyjątkowości wyspy, bo to właśnie na południu, szczególnie na piaszczystych plażach Laganas, Kalamaki i Marathonisi, spotkać można mieszkające na Zakynthos żółwie. Szczególnie przychylną opinią cieszy się plaża Gerakas, składająca się z długiego pasa piasku, kończącego się małym cyplem wpadającym do morza. Popularnymi plażami na południu wyspy są też żwirkowo-piaszczysta plaża Dafni, plaża Keri, Agios Sostis i Vassilikos.

Plaże wschodniego wybrzeża

Plaża Banana – najdłuższa plaża na Zakynthos.
Plaża Banana – najdłuższa plaża na Zakynthos.

Wschodnie wybrzeże, często wybierane ze względu na bliską odległość od stolicy wyspy, uchodzi za najbardziej zróżnicowane. Oferuje ono zarówno piaszczyste plaże jak i dzikie skaliste zatoki, takie jak Xigia Beach i rajska plaża Makris Gialos, wyjęta rodem z pocztówki z Karaibów i doskonała do snorkelingu. W poszukiwaniu delikatnego piasku wybierzcie siostrzane plaże Alykes i Alikanas albo Psarou, Ampoula czy Tsilivi. Na szczególne wyróżnienie zasługuje plaża Banana, czyli najdłuższa plaża na wyspie. Na niej zawsze znajdziecie miejsce dla siebie, bo wydaje się, że ten fragment piaszczystego wybrzeża nigdy się nie kończy.

Zakynthos dla aktywnych

Aktywnym fizycznie turystom Zakynthos proponuje całą paletę atrakcji. Do wyboru jest wiele ścieżek i szlaków turystycznych, prowadzących nie tylko wzdłuż klifów lub na cyple z punktami widokowymi. Przejść się możecie także przez winnice, stare klasztory i gaje oliwne, będące częstym elementem krajobrazu w okolicach centralnego łańcucha górskiego. Do najpopularniejszych tras należą okrężna droga wokół góry Vrachionas, szlak przy Agia Marina albo trasa między wioską Loucha i Makria Rachi.

Jeśli piesze wędrówki nie są dla Was, dajcie się porwać pasji do sportów wodnych. Zajrzyjcie na plażę Banana albo plażę St. Nicholas, gdzie wsiądziecie na skuter wodny czy flyboard, albo spróbujecie parasailingu lub windsurfingu. Nie można też zapomnieć o często uprawianym na Zakynthos nurkowaniu. Żeby zobaczyć najbardziej kolorowe oblicze podwodnego świata zatrzymajcie się przy Porto Limnionas, w pobliżu Jaskinii Keri, albo na plaży Laganas.

Zwiedzanie wyspy

Klifowe wybrzeże jest jednym z najczęściej fotografowanych elementów pejzażu Zakynthos.
Klifowe wybrzeże jest jednym z najczęściej fotografowanych elementów pejzażu Zakynthos.

Ci, którzy planując wakacje na Zakynthos, szukają czegoś więcej niż całodziennych pobytów na plaży, powinni pomyśleć o wynajęciu auta. Jako że większość wczasowiczów korzysta z takiego rozwiązania, wypożyczenie samochodu jest łatwe i całkiem niedrogie. Wszystkie formalności załatwić możecie np. poprzez portal RentalCars, a na miejscu odbierzecie samochód i będziecie mogli cieszyć się dużą niezależnością podczas odkrywania wyspy.

Pomocne w jak najlepszym wykorzystaniu czasu będzie także zorganizowanie Waszego pobytu na greckiej wyspie z wyprzedzeniem. Dzięki temu na pewno nie zabraknie Wam czasu na żadne atrakcje. Pamiętajcie, że nie we wszystkie miejsca dostaniecie się nawet wynajętym samochodem, dlatego by zobaczyć najbardziej dzikie skarby Zakynthos, warto skorzystać ze zorganizowanych wypadów. Rejsy po jaskiniach, poszukiwania żółwi i wycieczki na dostępne drogą morską plaże zarezerwować możecie na stronie GetYourGuide.

Odkryj pozostałe ciekawe miejsca w Grecji

Klaudia Komadowska
Klaudia Komadowska
Jako mała dziewczynka przeglądałam atlasy i nie do końca wierzyłam, że pokazane na zdjęciach cuda są w zasięgu ludzkiej ręki. A dziś nie tylko wykorzystuję każdą szansę, by odkryć jak najwięcej z nich. Łączę też pasję do podróży i słowa pisanego, próbując swoją ciekawością do świata zarazić wszystkich wokół.

Zobacz również

Atrakcje w Abu Dhabi – Co warto zobaczyć w stolicy Emiratów?

Planujecie wycieczkę do ZEA, ale nieco przeraża Was wizja ogromnych tłumów przemierzających ulice Dubaju i stojących w kolejkach...

Dubai Marina – Ikona luksusu na dubajskim wybrzeżu

Gdyby Dubaj miał ogłosić swoją wizytówką tylko jedną ze swoich dzielnic, nie do końca wiadomo czy wybór padłby...

Dubai Garden Glow – Nocny spektakl światła w sercu Dubaju

Za Wami przyjemny spacer wśród architektonicznych perełek Dubaju, tematycznych parków albo ciekawych muzeów, ale wciąż nie wiecie, jak...

TOP 10 Sportów wodnych w Dubaju, których warto spróbować

Na pewno wiecie, jaki jest największy budynek tego miasta. Być może obiło się Wam też o uszy, gdzie...