Spis treści
Wśród zielonych równin Anglii z ponurych, porannych mgieł wyłaniają się dziesiątki skał, które wciąż skrywają przed ludźmi wiele sekretów. Otwórzcie oczy, bo choć brzmi to jak bajka, to historia o najprawdziwszym, choć rzeczywiście niewiarygodnym miejscu.
Stonehenge jest prawdopodobnie najsłynniejszym prehistorycznym zabytkiem na świecie. Kamienny krąg znajduje się w południowej Anglii, blisko 13 km od miasta i równiny Salisbury. Każdego roku odwiedza go ponad milion osób, pragnących na własne oczy zobaczyć cud prehistorii wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wśród nich są też Ci, którzy by znaleźć odrobinę magii w nudnej codzienności, gromadzą się przy tym pradawnym zabytku, aby zaobserwować w letnie przesilenie najpiękniejszy wschód słońca.
O początkach Stonehenge
Archeolodzy uważają, że najsłynniejsze prehistoryczne ruiny w Anglii zostały zbudowane w kilku etapach. Najwcześniejsze konstrukcje powstały co najmniej 5000 lat temu, a sam unikalny kamienny krąg został wzniesiony około 2500 lat p.n.e. Ciężko dziś przedstawić jakiekolwiek szczegóły dokładnego przebiegu budowy. Mimo to, dzięki specjalnym badaniom przeprowadzonym przez specjalistów, wiemy już, że prace przy Stonehenge trwały do około 1600 roku p.n.e., a większość kamieni wielokrotnie przestawiano z miejsca na miejsce.
CIEKAWOSTKA: Stonehenge od dawien dawna wzbudzało u ludzi pewien rodzaj fascynacji. W 1620 roku George Villiers, książę Buckingham, wykopał w samym centrum kręgu wielką dziurę. Po co? Oczywiście szukał tam skarbu. Jak się pewnie domyślacie żadnych kosztowności nie znalazł, ale nie wrócił do domu z pustymi rękoma. Choć… odrobiny węgla i zwierzęcych poroży raczej nie można uznać za drogocenne znaleziska.
Kamienie tworzące Stonehenge
Do stworzenia kamiennych kręgów, przyciągających dziś miliony turystów, użyto dwóch rodzajów kamienia. Większe z nich to tak zwane kamienie sarsenowe, tworzące pierwszy, zewnętrzny krąg. Jeśli zerkniecie do jego wnętrza, zauważycie mniejszy pierścień utworzony z tak zwanych niebieskich kamieni (ang. Bluestone).
Choć na pierwszy rzut oka ciężko jest zauważyć ich błękitny odcień, mokre fragmenty skał oraz świeżo ułamane elementy rzeczywiście połyskują w słońcu piękną niebieskawą barwą. Pośród błękitnych kamieni, w samym centrum Stonehenge znajduje się się Kamień Ołtarzowy, największy z nieociosanych kamieni, który prawdopodobnie dawniej pełnił ważną, rytualną rolę.
Magię Stonehenge kształtują wszystkie stojące w kręgu głazy, ale niektóre z nich na przestrzeni wieków rozwinęły swoje unikalne „osobowości” i historie. Weźmy na przykład tak zwany Kamień Pięty, który co ciekawe stoi w izolacji od pozostałych sarsenów. Być może po prostu jako jedyny ze stojących wcześniej przed wejściem do kręgu kamieni ostał się do dziś. A może od początku miał być samotnikiem bo to właśnie on wyznaczał na horyzoncie dokładny punkt wschodu słońca podczas letniego przesilenia? Tego wciąż nie wiadomo. Wiadomo jednak, że unikalna pozycja głazu sprawiła, że doczekał się on własnej legendy. Podobno właśnie tym sarsenem diabeł uderzył w piętę sprytnego chłopa, który przechytrzył go w jednej z jego podstępnych gierek.
Po co zbudowano kamienny krąg?
Na to pytanie wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Konstrukcja nie była zamieszkiwana ani nie pełniła funkcji obronnej, jednym słowem nie miała ona żadnego wyraźnie praktycznego celu. Musiał więc istnieć duchowy powód, dla którego ludzie z epoki neolitu i brązu włożyli tyle wysiłku w jej budowę. Jedni twierdzą, że Stonehenge mogło służyć jako obserwatorium astronomiczne albo kalendarz solarny, inni, że było to miejsce uzdrowień albo pochówków, a jeszcze inni wierzą, że była to świątynia lub miejsce zgromadzeń starożytnych kapłanów celtyckich – druidów. Jedynym pewnym elementem układanki jest fakt, że funkcja konstrukcji ściśle związana była z ruchem planetarnym.
Kult Słońca i Księżyca
Naukowcy zauważyli, że pozycja umieszczonych w centrum kręgu kamieni sarsenowych pokrywa się z ruchem słońca. Co to oznacza? Jeśli wybierzecie się do Stonehenge w czasie przesilenia letniego to zaobserwujecie, że oś budowli wskazuje dokładne miejsce wschodu słońca. Konstrukcja precyzowała także ruch słońca podczas przesilenia zimowego. Podobno zachodziło ono między dwoma słupkami konstrukcji, by na koniec zniknąć za najważniejszym Kamieniem Ołtarzowym. Tego efektu niestety nie można już dziś zobaczyć, bo ten fragment Stonehenge już dawno uległ zniszczeniu.
Nie do końca wiadomo, czy obserwacja nieba była w kulturze neolitycznej Wielkiej Brytanii elementem rytualnym czy zwyczajnie dostarczała ona informacji o porach roku, które miały ogromne znaczenie dla ludzi zajmujących się w dużej mierze rolnictwem czy hodowlą zwierząt.
Jak zbudowano Stonehenge?
Tajemniczy sposób wzniesienia tej konstrukcji jest jednym z głównych czynników, które przyciągają do Stonehenge uwagę całego świata. W końcu to megalityczne arcydzieło inżynierii musiało być zbudowane przez setki ludzi z użyciem jedynie najprostszych narzędzi. Chyba nie trzeba też przypominać, że było to jeszcze przed pojawieniem się metali i wynalezieniem koła. A jednak, dokonano cudów!
Do wykopków używano prostych przyrządów wykonanych z poroża i kości zwierząt, a do kształtowania i obrabiania głazów – kamieni młotkowych i krzemiennych. Aby wznieść kamień, ludzie wykopywali duży dół z pochyłym bokiem. Kamień był umieszczany w otworze i ciągnięty do pionu za pomocą lin z włókien roślinnych. Do przechylenia kamienia używano prawdopodobnie obciążników, a po doprowadzeniu głazu do odpowiedniej pozycji doły wypełniano w całości gruzem.
Ludzie o nadprzyrodzonej sile?
Najbardziej niewiarygodna jest jednak kwestia transportu kamieni. Bo jak to możliwe, że bez użycia koła przetransportowano wielkie kamienie sarsenowe ważące średnio 25 ton? I nie mówimy tu o metrach, a dziesiątkach kilometrów wyprawy, bo według badań głazy te zostały przywiezione z Marlborough Downs, oddalonego od obecnego Stonehenge o 32 km. Łatwiej nie było z transportem mniejszych kamieni zwanych Bluestone. Te, choć ważą od 2 do 5 ton każdy, według badaczy pochodzą z południowo-zachodniej Walii, co oznacza, że musiały przebyć drogę liczącą blisko 290km.
Ta tajemnica przez wieki wprawiała w zakłopotanie ekspertów i robi to do dnia dzisiejszego. Niektórzy naukowcy wierzą w mniej popularne teorie. Twierdzą, że do transportu wykorzystywano specjalne, drewniane platformy, ogromnych rozmiarów konstrukcję w kształcie sani, lub, że część drogi z Walii kamienie przebyły na pokładach statków. Popularna koncepcja głosi też, że robotę po prostu wykonał za ludzi lodowiec. Są też eksperci wspierający najprostszą tezę, według której do transportu wykorzystano po prostu siłę wielu ludzi i zwierząt. Mimo wszystko żadna z teorii nie została ostatecznie potwierdzona, co otwiera drogę domysłom i fantastycznym teoriom, które tłumaczyłyby to, co prawdopodobnie nigdy nie zostanie nam wyjaśnione.
WARTO WIEDZIEĆ: Być może część z Was zastanawia się, kto tak właściwie zbudował Stonehenge. Niestety to kolejna wciąż nierozwiązana zagadka dotycząca historii i powstania tajemniczego kręgu na równinie Salisbury. Największa ilość dowodów wskazuje na współpracę kilku bliżej nieokreślonych plemion z Wysp Brytyjskich. Natomiast jeśli wolicie wierzyć magicznym genezom powstania kręgu, o legendach związanych z mistycznym kręgiem przeczytacie poniżej.
Mity i legendy magicznego kręgu
Jak przystało na magiczne i owiane tajemnicą miejsce, Stonehenge łatwo stało się źródłem wielu ciekawych legend. Jedna z nich mówi o żyjących w kręgu gigantach, którzy podczas tańca zamieniali się w skały. Inna przedstawia samego diabła jako konstruktora tego miejsca kultu. Szatan, chcąc wykorzystać do konstrukcji kamienie należące do pewnej Irlandki, przebrał się za człowieka i zaoferował kobiecie, że zapłaci jej tyle złotych monet, ile zdoła policzyć, zanim skończy układać krąg. Oferta była oczywiście daleka od uczciwej. Diabeł używając swoich mocy przeniósł kamienie w mgnieniu oka i pozbawił biedaczkę wszelkich własności.
Najpopularniejsza historia związana jest jednak z inną postacią znaną na całym świecie – czarodziejem Merlinem. Podobno brytyjscy szlachcice polegli w walce z Saksonami w V wieku pochowani zostali dokładnie w miejscu, które dziś zajmuje Stonehenge. By upamiętnić ich śmierć król zapragnął postawić tam pomnik z magicznych skał znajdujących się w Irlandii. Wysłał więc całą armię z Merlinem jako dowódcą, aby sprowadzić głazy do Anglii. Irlandczycy dzielnie bronili swojego skarbu, ale kluczem do sukcesu Brytyjczyków była magia. To właśnie dzięki niej czarodziej przeniósł kamienie i stworzył nic innego jak dzisiejsze Stonehenge.
Stonehenge Visitor Centre
Około 1,5 km od kamiennego kręgu, w grudniu 2013 roku otwarto specjalne centrum dla zwiedzających, które powinien odwiedzić każdy, kogo choć trochę wciągnęła tajemnica kryjąca się za Stonehenge. W centrum obejrzeć można prawie 300 skarbów archeologicznych, znalezionych w pobliżu miejscu kultu. Wśród nich znajdziecie nie tylko biżuterię czy ceramikę, ale także ludzkie szczątki. Przestrzeń muzealna jest także domem dla wystaw tymczasowych, na których zobaczyć można olbrzymie kamienie w interpretacji współczesnych artystów, także archeologiczne eksponaty wypożyczone z muzeów na całym świecie.
Nie tylko eksponaty Visitior Centre opowiedzą Wam co nieco o dawnym życiu na południu Wielkiej Brytanii. W pobliżu zobaczyć też można neolityczne domy, które przenoszą swoich gości o 4500 lat wstecz. Właśnie tam możecie spotkać wolontariuszy English Heritage, wypiekających chleb według dawnej receptury lub wykonujących rzemiosło przy użyciu neolitycznych technologii. Taka niecodzienna atrakcja na pewno nie zawiedzie Waszych oczekiwań. Jeśli Waszego głodu nie zaspokoi kromka chleba, pamiętajcie, że przy muzeum znajdują się miejsca piknikowe oraz kawiarnia, serwująca ciepłe i zimne posiłki.
Zwiedzanie Stonehenge
Jeśli zależy Wam na oszczędności, zarówno czasu jak i pieniędzy, koniecznie kupcie bilety wstępu do Stonehenge z wyprzedzeniem, na przykład korzystając z tej strony. Wejściówki nabyte drogą internetową są o 15% tańsze niż te kupione w okienku kasy, więc warto z tego skorzystać. Musicie jednak mieć na uwadze, że ceny biletów różnią się w zależności od dnia i sezonu. W tygodniu zapłacicie więc mniej niż w weekendy, a w środku lata – więcej niż na wiosnę.
Jakie bilety kupić? Macie dwie opcje. Bilet General Admission to najbardziej podstawowa z nich. Pozwoli Wam on skorzystać ze wszystkich udogodnień i atrakcji oferowanych przez Visitor Centre i zobaczyć specjalną wystawę poświęconą kamiennemu kręgowi. W cenę tego biletu wliczony jest także bus, który co jakiś czas zabiera zwiedzających w pobliże samego Stonehenge. Możecie tam podziwiać prehistoryczne dzieło architektury i robić zdjęcia, ale uwaga – nie będziecie mogli podejść pod same kamienie. Zatrzymacie się około 10 metrów od głównej atrakcji, przy niskiej barierce.
Czy to znaczy, że nie jest możliwe oglądanie kamieni z bliska? Nie do końca. Jeśli właśnie o tym marzycie, wykupić możecie specjalny bilet Stone Circle Experience, dzięki któremu na własnej skórze możecie poczuć magię tajemniczego kręgu. Takie wycieczki trwają godzinę i odbywają się poza oficjalnymi godzinami otwarcia obiektu, wcześnie rano albo tuż po jego zamknięciu. Uczestniczyć w nich może ograniczona ilość zainteresowanych, dlatego kupnem tego doświadczenia należy się zainteresować z nawet rocznym wyprzedzeniem…
Kamienne kręgi w Avebury
Mało kto wie, że Stonehenge nie jest jedyną tego typu budowlą w najbliższej okolicy. Wystarczy 45-minutowa wycieczka autem (wypożyczycie je np. z pomocą RentalCars), lub jeśli wykupiliście zorganizowaną wycieczkę – autokarem, by znaleźć się w Avebury, gdzie odnajdziecie kolejny cud prehistorycznej Wielkiej Brytanii. Znajduje się tam nie tylko okrągły wał otaczający obszar wioski, ale także kolejny imponujących rozmiarów kamienny krąg, tym razem największy na całym świecie. Zdaniem naukowców konstrukcja z Avebury może być jeszcze starsza niż ta, którą znamy jako Stonehenge.
Wraz ze Stonehenge, Avebury i jego okolice są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a jeśli złapiecie bakcyla i będziecie chcieli odkryć więcej tajemnic tego miejsca, wybierzcie się do Muzeum Alexandra Keillera, w którym wystawiane są znaleziska z terenów Avebury.
Informacje praktyczne
- Bilety na wycieczki do Stonehenge warto zarezerwować z wyprzedzeniem. Do wyboru jest wiele wycieczek z doświadczonymi przewodnikami, którzy pokażą Ci najciekawsze miejsca, odpowiedzą na pytania i zdradzą ciekawostki związane z odwiedzanymi rejonami.
- Rezerwuj wycieczkę na GetYourGuide
